Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (08)

 Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 

David Hume

 

( ← ... tiếp theo )

 

 

MỤC VI.

Về Những Phẩm Tính Có Ích Cho Bản Thân Chúng Ta.

 

PHẦN I.

 

M 6.1, SBN 233

Có vẻ rõ ràng rằng, khi một phẩm tính hay thói quen được đưa ra để chúng ta xem xét, nếu nó, ở bất kỳ phương diện nào, có vẻ gây bất lợi cho chính người có nó, hay làm họ mất khả năng làm việc và hành động, thì nó ngay lập tức bị chỉ trích và bị xếp vào hàng lỗi lầm và khuyết điểm của người đó. Sự lười biếng, cẩu thả, thiếu trật tự và phương pháp, cố chấp, hay thay đổi, sự hấp tấp, sự dễ tin; những phẩm tính này chưa bao giờ được ai coi là không ảnh hưởng đến nhân cách; càng không được ca tụng như những thành tựu hay đức hạnh. Tác hại xuất phát từ chúng, ngay lập tức đập vào mắt chúng ta, và khiến chúng ta cảm thấy khó chịu và không hài lòng.

Emily Dickinson – Đây Là Ngày Những Con Chim Về Lại

Đây Là Ngày Những Con Chim Về Lại

(These are the days when Birds come back)

Emily Dickinson

 

 

 

  

Đây Là Ngày Những Con Chim Về Lại –

Rất ít – một hay hai con –

Để ngoái nhìn quá khứ.

 

Đây là ngày bầu trời như lại tiếp tục

Màu cũ trước – lừa dối của tháng Sáu

Một ảo ảnh xanh lam và vàng ấm.

Emily Dickinson — Những Buổi Sáng Im Lắng Hơn Trước

Những Buổi Sáng Im Lắng Hơn Trước

(The morns are meeker than they were)

Emily Dickinson

 

 

 

Những buổi sáng im lắng hơn trước,

Những hạt cây ngả màu nâu sẫm;

Những quả mọng chín căng tròn vỏ,

Hoa hồng đã đi xa thành phố.

 

Cây phong quàng một khăn tươi vui,

Cánh đồng khoác một áo đỏ thắm.

Để đừng lạc điệu – trước sắc mùa,

Tôi sẽ mang một trang sức nhỏ.

Emily Dickinson – Ngoài Những Lời Thơ Mùa Thu

Ngoài Những Lời Thơ Mùa Thu

(Besides the Autumn poets sing)

 

Emily Dickinson

 

 

 

 

Ngoài những lời thơ Mùa Thu

Còn đây vài ngày bình lặng

Trước tuyết đầu mùa chưa rơi

Sau sương hè vừa tan biến

 

Vài sáng trong veo, gió lạnh

Vài chiều mộc mạc, trầm tư.

Hoa kim châm của Bryant đã tàn

Lúa mì chín của Thomson đã gặt

Emily Brontë - Lá Rơi

Lá Rơi

(Fall, leaves, fall; die, flowers, away)

Emily Brontë

 

 

Rơi đi, lá ơi, rơi;

Tàn đi, hoa ơi, bay xa;

Đêm dài thêm, ngày ngắn lại;

Mỗi chiếc lá rơi từ cây thu

Thì thầm hạnh phúc với tôi.

 

Tôi sẽ mỉm cười khi vòng hoa tuyết

Nở nơi hoa hồng từng mọc;

Tôi sẽ hát khi đêm tàn

Nhường chỗ cho ngày u ám hơn.

 

Russell - Thông điệp gửi những thế hệ tương lai

Thông điệp gửi những thế hệ tương lai

(Message To Future Generations)

 

Bertrand Russell

Thông điệp gửi những thế hệ tương lai (1959)

Trong một phỏng vấn truyền hình năm 1959, Bertrand Russell – một trong những triết gia có ảnh hưởng sâu rộng nhất của thế kỷ XX – đã để lại một “thông điệp gửi những thế hệ tương lai.” Đoạn trả lời ngắn gọn ấy, gồm một khuyến nghị về mặt trí thức và một khuyến nghị về mặt đạo đức, đã trở thành một trong những phát biểu súc tích nhất của Russell về ý nghĩa của triết học và nhân sinh. [1]

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (07)

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume

 

( ← ... tiếp theo )

 

 

 

MỤC V.

Tại Sao Hữu ích Làm Hài Lòng.

 

PHẦN I.

 

M 5.1, SBN 212-3

Thật là tự nhiên khi nghĩ rằng chúng ta ca ngợi những đức hạnh xã hội vì sự hữu ích của chúng. Điều này khiến người ta kỳ vọng sẽ thấy nguyên lý này xuất hiện ở khắp nơi trong những tác phẩm đạo đức, như nền tảng cơ bản cho mọi lý luận và nghiên cứu. Trong đời sống thường ngày, con người luôn viện dẫn đến tính hữu ích. Họ nghĩ rằng không có lời khen ngợi nào cao quý hơn việc gọi một người là hữu ích cho công chúng và kể lại những đóng góp mà người đó đã làm cho loài người và xã hội. Ngay cả khi nói về những vật vô tri, chúng ta cũng đánh giá chúng theo cùng quy luật này. Chúng ta có thể tìm thấy cái đẹp nào trong một hình dạng, nếu sự đều đặn và thanh lịch của nó phá hủy tính hữu dụng của nó? Và còn biện hộ nào thỏa đáng hơn sự mất cân đối hoặc dị dạng rõ ràng, hơn là chứng minh rằng chính cấu trúc này thì cần thiết cho mục đích dự định của nó? Một con tàu trông đẹp hơn, với mắt nhìn của một nghệ sĩ, hay với một người có kỹ năng hàng hải ở mức độ vừa phải, khi mũi tàu phình ra và rộng về phía đuôi tàu, hơn là khi nó được đóng khung với một sự đều đặn hình học chính xác, trái ngược với tất cả những định luật cơ học. Một tòa nhà, với cửa ra vào và cửa sổ vuông vức hoàn hảo, thực sự sẽ rất khó coi, gây khó chịu cho mắt nhìn, vì tỷ lệ cứng nhắc như vậy không phù hợp với nhu cầu hoặc hình dạng con người vốn tòa nhà đã thiết kế để phục vụ cho mục đích đó. Vậy thì có gì ngạc nhiên khi một người có thói quen và hành vi gây hại cho xã hội và mang lại nguy hiểm cho bất kỳ ai giao tiếp với người này, vì lý do đó, trở thành đối tượng bị chỉ trích, khơi dậy trong mỗi người chứng kiến ​​những cảm xúc ghê tởm và oán ghét mạnh mẽ nhất [17].

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (06)

 Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume

 

( ← ... tiếp theo )

 

MỤC IV.

Về Xã hội Chính trị.

 

M 4.1, SBN 205

NẾU mỗi người đều đủ sáng suốt để nhận thức, mọi lúc, sự hữu ích mạnh mẽ, ràng buộc người này với việc tuân thủ công lý và bình đẳng, và đủ sức mạnh tinh thần để kiên trì theo đuổi một lợi ích chung và lâu dài, chống lại những cám dỗ của lạc thú và hữu ích hiện tại; trong trường hợp đó, tất chưa bao giờ có bất kỳ một gì như chính phủ hay xã hội chính trị, nhưng mỗi người, theo đuổi quyền tự do tự nhiên của mình, đã sống trong hòa bình và hòa hợp hoàn toàn với tất cả những người khác. Cần gì phải có luật pháp thực định khi công lý tự nhiên, tự thân nó, đã là một sự kiềm chế đủ mạnh? Tại sao lại đặt ra những quan tòa, khi không bao giờ phát sinh bất kỳ sự hỗn loạn hay bất công nào? Tại sao lại tước đoạt quyền tự do vốn có của chúng ta, khi trong mọi trường hợp, việc dùng tối đa quyền tự do đó đều được coi là vô hại và có lợi? Rõ ràng là, nếu chính phủ hoàn toàn vô dụng, nó sẽ không bao giờ có chỗ dứng và nền tảng DUY NHẤT của nghĩa vụ TRUNG THÀNH chính là hữu ích vốn nó mang lại cho xã hội, bằng cách duy trì hòa bình và trật tự giữa loài người. [1]

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (05)

 Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

MỤC III.

 

Về Công Lý.

 

PHẦN II.

 

M 3.22, SBN 192

Nếu chúng ta xem xét những luật lệ cụ thể, vốn chúng hướng dẫn công lý và quyết định quyền sở hữu tài sản; chúng ta vẫn sẽ đi đến kết luận tương tự: phúc lợi của loài người là đối tượng duy nhất của tất cả những luật lệ và quy định này. Việc phân chia tài sản của con người thì không chỉ là cần thiết cho hòa bình và lợi ích của xã hội, nhưng những quy luật vốn chúng ta tuân theo khi phân chia tài sản cũng là những quy luật được trù tính, sắp xếp tốt nhất để phục vụ tốt hơn cho lợi ích của xã hội.

Hume – Một Điều Tra Về Những Khả Năng Nhận Thức Của Con Người (01)

Một Điều Tra Về Những Khả Năng Nhận Thức Của Con Người

(An Enquiry concerning Human Understanding)

David Hume

 

 

Một Điều Tra Về Những Khả Năng Nhận Thức Của Con Người

 

Ghi Chú Của Người Biên Tập

 

Những gì hiện được biết như Enquiry đầu tiên của Hume đã được Andrew Millar, một nhà xuất bản sách nổi tiếng ở phố The Strand, London, xuất bản lần đầu tiên, vào năm 1748, dưới nhan đề Philosophical Essays Concerning Human Understanding./ Những Luận Văn Triết Học Về Khả năng Hiểu Biết Của Con Người. Nó được mô tả trong My Own Life / Đời Tôi như là một bản viết lại của “phần đầu tiên” của A Treatise of Human Nature / Một Chuyên Luận Về Bản Chất Con Người (1739-40), dù nó không giới hạn ở những chủ đề từ Treatise Quyển 1: Tiết 8 dài “ Of Liberty and Necessity / Về tự do và sự tất yếu” viết lại Treatise 2.3.1-2 (và kết hợp T 1.3.12.5 thành E 8.13), trong khi Tiết 11 và 12, Miracles / về Phép lạ và Design Argument / Luận chứng thiết kế, trước không có. Có lẽ tốt nhất nên coi nó như một bản trình bày cốt lõi – và một số ứng dụng nổi bật hơn – của nhận thức học quy nạp và siêu hình học về nhân quả của Hume: trái tim của triết học lý thuyết của ông. Do đó, nó trình bày chi tiết những gì vốn Tóm tắt mô tả là “Luận cứ Chính” của Treatise, đồng thời thêm vào một chú tâm rõ ràng vào những chủ đề tôn giáo (vốn Hume đã xóa khỏi Treatise vì lý do thận trọng). Dù ngắn hơn nhiều so với Treatise, và bỏ qua hầu hết những chi tiết về tâm lý học liên tưởng (thí dụ như những thảo luận về tin tưởng, xác suất và thế giới bên ngoài), Enquiry mở rộng những thảo luận triết học trung tâm về suy luận quy nạp (Tiết 4), ý chí tự do (Tiết 8) và thuyết hoài nghi (Tiết 12), đồng thời trau chuốt đáng kể cách giải quyết tương quan nhân quả (Tiết 7). Do đó, đây là nguồn không thể thiếu cho nhận thức học và siêu hình học của Hume, dù hầu hết những học giả có khuynh hướng bỏ qua yêu cầu của chính Hume – được nêu trong “Thông báo” năm 1775 – rằng Enquiry nên được coi (cùng với những tác phẩm khác trong bản in cuối cùng của Essays và Treatise Tập 2) như phát biểu chính thức, gần nhất với “những tình cảm và nguyên lý triết học” trưởng thành của ông, do đó thay thế cho Treatise.

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (04)

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume

 

( ← ... tiếp theo )

 

 

\

MỤC III.

Về Công Lý.

 

PHẦN I.

 

M 3.1, SBN 183

RẰNG Công Lý có ích cho xã hội, và do đó, ít nhất một phần giá trị của nó phải xuất phát từ cân nhắc đó, thì việc chứng minh điều này sẽ là một công việc thừa thãi. Nhưng rằng hữu ích công cộng [1] là nguồn gốc duy nhất của công lý, và rằng những suy ngẫm về những hậu quả có lợi của đức hạnh này là nền tảng duy nhất cho giá trị của nó; luận điểm này, vì tế nhị và quan trọng hơn, sẽ xứng đáng được chúng ta xem xét và nghiên cứu kỹ lưỡng.

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (03)

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

  

MỤC II.

Về Lòng Từ thiện.

 

PHẦN I.

 

M 2.1, SBN 176

Có lẽ, việc chứng minh rằng những tình cảm dịu dàng và từ thiện hơn đều đáng quí trọng, có thể được coi là một công việc thừa thãi – vì bất cứ nơi nào những tình cảm như vậy xuất hiện, chúng đều tự nhiên giành được sự tán thành và thiện cảm tích cực của mọi người. Những nhãn hiệu mô tả như hòa đồng, tốt bụng, nhân đạo, nhân từ, biết ơn, thân thiện, hào hiệp, từ thiện, và những từ khác tương tự, có trong mọi ngôn ngữ và được dùng rộng rãi để biểu thị loại công đức cao quý nhất vốn bản chất con người có thể đạt đến được. Khi những đặc điểm đáng ngưỡng mộ này được tìm thấy kết hợp với dòng dõi cao quý, quyền lực đáng kể hay tài năng đặc biệt – và khi chúng được thể hiện trong sự cai trị khôn ngoan hay trong việc cung cấp những chỉ dẫn có ích cho loài người – chúng dường như nâng những người sở hữu chúng lên, vượt khỏi bản chất bình thường của con người, đưa họ, ở một mức độ nào đó, đến gần hơn với thần thánh. Ngược lại, ngay cả khả năng to lớn, lòng dũng cảm không sợ hãi, hay thành công vang dội cũng chẳng làm được gì hơn ngoài việc khơi dậy sự ghen tị hay phẫn nộ của công chúng. Nhưng một khi một người được ca ngợi không chỉ vì sự vĩ đại mà còn vì lòng nhân đạo và từ thiện – khi đời sống của họ thể hiện rõ ràng những tấm gương về sự dịu dàng, lòng trắc ẩn hay tình thân thiện – thì ngay cả sự đố kỵ cũng im bặt, hay thay vào đó hòa vào tiếng reo hò của công chúng và những hoan nghênh nồng nhiệt.

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (02)

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume 

( ← ... tiếp theo )

 

 

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý Của Đạo Đức. [1]

 

Mục Lục

Mục 1. Về Những Nguyên Lý Tổng Quát Của Đạo Đức (1751, 1777)

Mục 2. Về lòng Từ thiện (1751, 1777)

Mục 3. Về Công lý (1751, 1777)

Mục 4. Về Xã hội Chính trị (1751, 1777)

Mục 5. Tại Sao Hữu ích Làm Hài Lòng (1751, 1777)

Mục 6. Về Những Phẩm Tính Có Ích Cho Bản Thân Chúng Ta. (1751, 1777)

Mục 7. Về Những Phẩm Tính Trực Tiếp Làm Chúng Ta Dễ Chịu (1751, 1777)

Mục 8. Về Những Phẩm Tính Trực Tiếp Làm Người Khác Dễ Chịu (1751, 1777)

Mục 9. Kết Luận (1751, 1777)

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (10)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

 

 

PHẦN XII

 

Tóm Tắt

 

1.

Phần XII, của Dialogues Concerning Natural Religion là một trong những chương phức tạp nhất về khái niệm và gợi mở suy nghĩ nhất về tư tưởng tôn giáo của phong trào Khai sáng, vì nó đặt ra những câu hỏi lớn như: Chúng ta có thực sự có thể hiểu được Gót bằng lý trí không? Lòng tin tôn giáo có đáng tin cậy hơn lôgích không? Và tại sao mọi người lại tin vào tôn giáo? Trong suốt tập sách, ba nhân vật đại diện cho ba quan điểm riêng biệt: Cleanthes, người người theo thuyết tin có gót duy nghiệm tin rằng sự hiện hữu của Gót có thể được biện giải qua sự quan sát trên những gì thấy được trong thế giới tự nhiên; Demea, người theo thuyết duy tín nhấn mạnh rằng Gót chỉ có thể được biết đến qua lòng tin vào tôn giáo và vào tính chất huyền bí của nó (những nội dung vượt quá sự thấu hiểu hay lý trí hạn hẹp của con người, như những khái niệm, ý tưởng không thể giải thích hoặc biết được đầy đủ bằng lôgích, quan sát thực nghiệm hay khoa học), và Philo, người giữ một lập trường hoài nghi – được ngầm hiểu rộng rãi như người phát ngôn của Hume – người tranh luận với cả hai trong đàm thoại.

Lermontov — Một Mình Tôi Đi Ra Trên Đường...

Một Mình Tôi Đi Ra Trên Đường...

Выхожу один я на дорогу

Mikhail Lermontov

 

 

Выхожу один я на дорогу...

 

Выхожу один я на дорогу;

Сквозь туман кремнистый путь блестит;

Ночь тиха. Пустыня внемлет Богу,

И звезда с звездою говорит.

Tyutchev — Silentium! — Hãy Im Lặng !

Hãy Im Lặng !

Молчание

Фёдор Тютчев

 

(Silentium!

Fyodor Tyutchev)

 

 

Молчание

 

Молчи, скрывайся и таи

И чувства и мечты свои —

Пусть в душевной глубине

Встают и заходят они

Безмолвно, как звёзды в ночи —

Любуйся ими — и молчи.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (09)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

 

PHẦN XI

 

Tóm Tắt

 

1.

Cleanthes cuối cùng nhận ra rằng ông đã gặp một trở ngại khá lớn với thuyết tin có gót duy nghiệm của ông, và ông cố gắng vượt qua trở ngại này bằng buông bỏ “tính vô hạn” của Gót. Ông nói, Gót có thể chỉ là “toàn hảo hữu hạn”. Điều này có thể giải thích tại sao ngài đã không thể tạo ra vũ trụ đúng như ý muốn: vì như một Gót toàn hảo nhưng hữu hạn, ngài phải tiến hành với thỏa hiệp hay nhượng bộ nào đó. Nhân ái của ngài muốn thực hiện những tốt lành tuyệt đối, nhưng đã không thể, vì chính sự khôn ngoan thận trọng của ngài đã đặt ra những giới hạn cần thiết.