Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (10)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

 

 

 

PHẦN XII

 

Tóm Tắt

 

1.

Phần XII, của Dialogues Concerning Natural Religion là một trong những chương phức tạp nhất về khái niệm và gợi mở suy nghĩ nhất về tư tưởng tôn giáo của phong trào Khai sáng, vì nó đặt ra những câu hỏi lớn như: Chúng ta có thực sự có thể hiểu được Gót bằng lý trí không? Lòng tin tôn giáo có đáng tin cậy hơn lôgích không? Và tại sao mọi người lại tin vào tôn giáo? Trong suốt tập sách, ba nhân vật đại diện cho ba quan điểm riêng biệt: Cleanthes, người người theo thuyết tin có gót duy nghiệm tin rằng sự hiện hữu của Gót có thể được biện giải qua sự quan sát trên những gì thấy được trong thế giới tự nhiên; Demea, người theo thuyết duy tín nhấn mạnh rằng Gót chỉ có thể được biết đến qua lòng tin vào tôn giáo và vào tính chất huyền bí của nó (những nội dung vượt quá sự thấu hiểu hay lý trí hạn hẹp của con người, như những khái niệm, ý tưởng không thể giải thích hoặc biết được đầy đủ bằng lôgích, quan sát thực nghiệm hay khoa học), và Philo, người giữ một lập trường hoài nghi – được ngầm hiểu rộng rãi như người phát ngôn của Hume – người tranh luận với cả hai trong đàm thoại.

Lermontov — Một Mình Tôi Đi Ra Trên Đường...

Một Mình Tôi Đi Ra Trên Đường...

Выхожу один я на дорогу

Mikhail Lermontov

 

 

Выхожу один я на дорогу...

 

Выхожу один я на дорогу;

Сквозь туман кремнистый путь блестит;

Ночь тиха. Пустыня внемлет Богу,

И звезда с звездою говорит.

Tyutchev — Silentium! — Hãy Im Lặng !

Hãy Im Lặng !

Молчание

Фёдор Тютчев

 

(Silentium!

Fyodor Tyutchev)

 

 

Молчание

 

Молчи, скрывайся и таи

И чувства и мечты свои —

Пусть в душевной глубине

Встают и заходят они

Безмолвно, как звёзды в ночи —

Любуйся ими — и молчи.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (09)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

 

PHẦN XI

 

Tóm Tắt

 

1.

Cleanthes cuối cùng nhận ra rằng ông đã gặp một trở ngại khá lớn với thuyết tin có gót duy nghiệm của ông, và ông cố gắng vượt qua trở ngại này bằng buông bỏ “tính vô hạn” của Gót. Ông nói, Gót có thể chỉ là “toàn hảo hữu hạn”. Điều này có thể giải thích tại sao ngài đã không thể tạo ra vũ trụ đúng như ý muốn: vì như một Gót toàn hảo nhưng hữu hạn, ngài phải tiến hành với thỏa hiệp hay nhượng bộ nào đó. Nhân ái của ngài muốn thực hiện những tốt lành tuyệt đối, nhưng đã không thể, vì chính sự khôn ngoan thận trọng của ngài đã đặt ra những giới hạn cần thiết.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (08)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

PHẦN X

 

Tóm Tắt

 

1.

Lập Luận từ Bản năng: Bây giờ, khi Cleanthes và Philo đã tấn công lập luận về bản thể của Demea, Demea đưa ra những gì có thể được gọi là “Lập Luận từ Bản năng “ [1]. Cho thấy hiện sinh con người đau khổ khốn nạn như thế nào, ông nói, chúng ta chỉ phải tin vào Gót. Tất cả chúng ta đều cảm nhận được sự hiện diện nhân từ của Gót qua sự khốn khổ của kiếp sống, và cảm nhận này là những gì khiến đời sống đau thương thành chịu đựng được.

Alexander Pushkin - Tôi đã yêu Em

Tôi đã yêu Em

(Я вас любил)

 

Alexander Pushkin

 

 

 

 

Я вас любил

 

Я вас любил: любовь ещё, быть может,

В душе моей угасла не совсем;

Но пусть она вас больше не тревожит;

Я не хочу печалить вас ничем.

Hume - Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (01)

 Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 

David Hume

 

 

 

Một điều tra về những nguyên lý của đạo đức (1751, 1777)

 

Tổng Quát

1.

Một đạo đức học tự nhiên và lấy con người làm trung tâm

An Enquiry Concerning the Principles of Morals (1751) của David Hume được rộng rãi nhìn nhận như viên đá nền móng của triết học đạo đức trong Phong trào Khai sáng, và là biểu hiện ban đầu của thuyết nhân bản thế tục. Nó đem cho một khảo sát rõ ràng, sâu xa và thấu đáo về việc chúng ta đi đến hiểu về ”đúng” và ”sai” như thế nào. Viết bởi một trong những triết gia có ảnh hưởng nhất thời đại, Điều Tra mời gọi người đọc đi đến xem xét lại đạo đức – không như một tập hợp gồm những quy luật cố định được uy quyền thần thánh truyền lại, hay được logic thuần túy khám phá – nhưng như một gì đó bắt nguồn sâu xa trong những kinh nghiệm và tình cảm tự nhiên của con người, kinh nghiệm xã hội và quan sát thực nghiệm. Những ý tưởng của Hume kết hợp sự trong sáng và chiều sâu triết học, khuyến khích suy ngẫm về những gì thực sự có ý nghĩa để sống một đời sống tốt đẹp và xây dựng một xã hội công bằng.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (07)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

Phần IX

 

Tóm Tắt

 

Trong phần này, Demea thách thức thuyết hoài nghi của Philo với những lập luận tiên nghiệm, vốn nếu chúng hợp lệ, chúng đem cho thuyết minh không thể sai lầm về những sự thực tôn giáo, thay vì những chứng minh dựa trên xác xuất có thể xảy ra từ so sánh loại suy. Thêm nữa, những lập luận tiên nghiệm có thể hoàn tất tất cả những sự việc vốn Philo đã cho thấy luận chứng thiết kế không có khả năng thực hiện: chúng có thể chứng minh rằng Gót là vô hạn, toàn hảo và đơn giản (không bao gồm những bộ phận hay có thể chia nhỏ theo bất kỳ cách nào).

 

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (06)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

Phần VII

 

Tóm Tắt

 

Trong phần này, Philo phát triển so sánh loại suy của ông giữa vũ trụ và cơ thể động vật. Nếu vũ trụ giống như cơ thể một động vật hay thực vật, thì có thể xảy ra rằng sự thiết kế thông minh đã không đưa nó vào hiện hữu. Philo dành phần này để cố gắng cho thấy hai lập luận này, hoàn toàn có vẻ hợp lý cũng như lập luận cho rằng thiết kế thông minh đã phát sinh vũ trụ. Mục đích của ông ở đây giống như trong chương trước: nếu ông có thể chứng minh rằng cả hai lập luận này đều là ứng viên hợp lý cho nguyên lý về vũ trụ học (bất kỳ giải thích nào về cách vũ trụ tạo ra) cũng như cho nguyên lý thiết kế (vũ trụ được một nhà thiết kế thông minh tạo ra), thì ông có thể chứng minh rằng không có lý do gì để nghĩ rằng vũ trụ thực sự hình thành qua sự thiết kế.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (05)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 

 

PHẦN V

 

Tóm Tắt

 

Trong phần này, Philo cho thấy một vấn đề khác với luận chứng thiết kế: mọi tiến bộ khoa học đều làm cho luận chứng này kém hợp lý hơn qua việc cho chúng ta thấy vũ trụ hoàn toàn độc đáo và đáng kinh ngạc như thế nào. Những khám phá khoa học này cho thấy vũ trụ không giống bất kỳ gì con người từng tạo ra. Và nếu chúng ta khăng khăng đưa ra một so sánh giữa vũ trụ và những tạo vật từ con người, thì nguyên nhân của vũ trụ phải rất khác so với não thức con người.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (04)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

PHẦN IV

 

Tóm Tắt

 

Cleanthes nói với Demea rằng quan điểm “huyền bí” của ông về Gót (tức là bản chất thiêng liêng của Gót hoàn toàn nằm ngoài sự thấu hiểu của con người) thì trong thực tế chính là thuyết không tin có gót: nó buộc bạn phải nói rằng bạn không có ý tưởng gì về những gì đang kiểm soát thế giới ngoài kia. Demea đáp lại bằng đưa ra thêm một số lý do là không thể duy trì việc cố gắng mô phỏng Gót theo như con người. Gót được cho là hoàn toàn bất biến (không thay đổi và vĩnh cửu) và không phức tạp (tức là, Người không tạo thành từ những bộ phận hoặc yếu tố khác nhau, và ngài không thể bị chia cắt theo bất kỳ cách nào; người ta không thể tưởng tượng ra chân của Gót hay một gì đó tương tự vì Gót không có kích thước vật lý và không tồn tại như một vật thể vật lý trong không gian). Nhưng Demea nghĩ rằng não thức con người là sự kết hợp của nhiều khả năng và suy nghĩ khác nhau liên tục nhường chỗ cho nhau, và do đó không bất biến cũng không đơn giản.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (03)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

PHẦN II

 

Tóm lược

 

Bây giờ Demea chen vào câu chuyện và hỏi không biết có phải chỉ bản chất của Gót đang là đối tượng hoài nghi hay sự hiện hữu của Gót là đối tượng hoài nghi? Những người bạn ông đoan chắc với ông đó là trường hợp thứ hai. Chà, ông nói tiếp, liên quan đến vấn đề thứ hai, để tuyên bố rằng chúng ta thực sự có thể hiểu được bản chất của Gót thì bất kính – thể hiện sự thiếu tôn kính, lòng sùng kính hay sự tôn trọng đúng mực đối với Gót hay những tín ngưỡng thiêng liêng, có thể là từ chối hay thách thức những nguyên lý tôn giáo – cũng gần như tuyên bố rằng hoàn toàn không có Gót gì cả. Gót, ông tuyên bố, vốn vượt quá mức hiểu biết của con người, và nhất thiết phải là bí ẩn với chúng ta.

Hume - Một Chuyên Luận Về Bản Chất Con Người (01)

Một Chuyên Luận Về Bản Chất Con Người

Một nỗ lực để giới thiệu Phương pháp lý luận duy nghiệm

Vào Trong Những Chủ Đề Đạo Đức.

 

A Treatise of Human Nature (1739-40)

Being An Attempt to Introduce the Experimental Method of Reasoning

Into Moral Subjects)

 

David Hume (1711–1776)

 

 

Rara temporum felicitas, ubi sentire, quæ velis ; & quæ sentias, dicere licet.

Tacit. [1]

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (02)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

(Dialogues concerning Natural Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

PHẦN I.

 

Tóm lược

 

Trò chuyện giữa Demea, Cleanthes và Philo bắt đầu với một câu hỏi liên quan với giáo dục: khi nào là tốt nhất để bắt đầu việc dạy gót học cho những sinh viên? Demea biện luận rằng chỉ nên đem dạy gót học cho một trí tuệ trưởng thành: một sinh viên đầu tiên học lôgích học, đạo đức học và vật lý học, và chỉ sau đó họ mới quay sang môn gót học. Ông có hai lý do để chọn thứ tự này hơn. Thứ nhất, bằng việc học hỏi những môn học nền tảng này trước đã, não thức của sinh viên sẽ được đào luyện và sẵn sàng với môn học khó nhất trong tất cả là gót học. Thứ hai, và quan trọng hơn trong nội dung của Đàm thoại, ông muốn sinh viên nhận ra những giới hạn nghiêm trọng của triết học. Ông hy vọng họ sẽ thấy những nhà triết học hiếm khi đưa ra kết luận chắc chắn như thế nào, ngay cả những nhà tư tưởng uyên bác nhất cũng thường xuyên đưa ra những lý thuyết phi lý như thế nào, và lý trí của con người có thể không đáng tin cậy như thế nào. Bằng phơi ra những điểm yếu này, Demea bảo đảm rằng sinh viên của ông không trở nên quá kiêu ngạo đến mức nghĩ rằng chỉ có lý trí mới có thể thách thức những tín ngưỡng tôn giáo.

Hume – Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (01)

Những Đàm thoại về Tôn giáo Tự nhiên

Dialogues concerning Natural Religion (1779)

 

David Hume

 

Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên. [1]

 

Dẫn Nhập

 

1

Con người

David Hume được nhìn nhận như một trong những triết gia vĩ đại nhất trong thế giới tiếng Anh. Ông sinh ngày 26/04 năm 1711, trong một gia đình khá giả và mộ đạo, giáo phái Calvin, đạo Thệ Phản, tại Edinburgh, Scotland. Là một trẻ thông minh sớm, đã vào đại học Edinburgh năm 12 tuổi (sớm hơn thường lệ hai năm). Ở đây, Hume đã cho thấy có hai đam mê vốn sẽ hướng dẫn tất cả những cố gắng hoạt động trong đời ông: tham vọng thành công trong lĩnh vực học thuật tư tưởng và ác cảm với những tôn giáo có tổ chức. Trong khi gia đình nghĩ rằng ông sẽ học luật, Hume thực sự thích đọc những bản văn cổ điển (đặc biệt là của Cicero) và nghiên cứu những ý tưởng triết học mới lạ, khác thông tục (đặc biệt là của John Locke, George Berkeley và Isaac Newton). Hứng khởi từ những gì ông đọc, Hume đã bắt đầu tự bận rộn với những suy ngẫm triết học của riêng ông. Những điều này sớm thành mãnh liệt đến mức dẫn đến gần như một suy sụp thần kinh vào năm 1729. Sợ có thể đi đến mất trí, Hume đã rời đại học đến Bristol, tìm và làm việc trong một công ty thương mại. Tuy nhiên, trong vài tháng, Hume đã thất vọng với giới kinh doanh và thấy không thể buông bỏ những theo đuổi tri thức. Ông sang France để tiếp tục việc tự học, và trong khi sống bằng một khoản trợ cấp nhỏ của gia đình, ông đã viết quyển Treatise on Human Nature. (Chuyên Luận Về Bản Chất Con Người)

Hume – Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (04)

Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo

(The Natural History of Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

Tiết XIII.

Những khái niệm nghịch đạo về bản chất thiêng liêng trong những tôn giáo phổ biến thuộc cả hai loại

 

N 13. 1, Bea 77

Tôn giáo nguyên thủy nhất của loài người chủ yếu phát sinh từ một sợ hãi lo lắng về những biến cố tương lai; và người ta có thể dễ dàng hình dung ra những khái niệm nào sẽ tự nhiên nảy sinh về những thế lực vô hình, chưa biết đến, khi con người nằm dưới những sợ hãi u tối vô vọng của bất kỳ loại nào. Mọi hình ảnh về sự trả thù, sự nghiêm khắc, sự tàn ác và dã tâm ác ý phải xảy ra, và tăng sâu thêm kinh hoàng khiếp sợ, đè nặng những người theo tôn giáo hoang mang. Một khi sự hoảng loạn chiếm lấy não thức, trí tưởng tượng bồn chồn sẽ nhân lên những đối tượng đáng sợ này; trong khi bóng tối sâu thẳm đó – hoặc tệ hơn nữa, tia sáng chập chờn đó – bao quanh chúng ta, thể hiện những bóng ma của thần thánh dưới những hình dạng đáng sợ nhất có thể tưởng tượng được. Và không có khái niệm nào về sự gian ác đồi trụy vốn những tín đồ sợ hãi này không sẵn sàng, không chút do dự gán cho vị thần của họ. .