Chomsky – Ngôn ngữ và Não thức (4)

Ngôn ngữ và Não Thức

(Language and Mind)

( ← ... tiếp theo )

Noam Chomsky

 

 

 

 2

 

Những đóng góp về ngữ học cho việc nghiên cứu não thức: Hiện tại

 

Một khó khăn trong những khoa học tâm lý nằm trong sự quen thuộc của những hiện tượng chúng giải quyết. Cần phải có một cố gắng trí thức nhất định để xem – những hiện tượng như vậy có thể gây ra những vấn đề nghịêm trọng hay đòi hỏi những lý thuyết giải thích phức tạp – như thế nào. Người ta có khuynh hướng không suy nghĩ chấp nhận chúng như bình thường, hay một cách nào đó như “tự nhiên”.

 

Những tác động của sự quen thuộc này với những hiện tượng đã thường từng được thảo luận. Thí dụ, Wolfgang Köhler đã nêu lên rằng những nhà tâm lý học không mở ra “những khu vực hoàn toàn mới” trong phương cách của khoa học tự nhiên, “đơn giản vì con người đã quen thuộc với hầu hết tất cả những khu vực của đời sống tâm lý, một thời gian dài trước sự thành lập của khoa học tâm lý . . bởi vì ở ngay khởi đầu công việc của họ, đã không có những sự kiện tâm lý còn lại nào hoàn toàn chưa được biết để họ có thể khám phá”.[1] Những khám phá cơ bản nhất của vật lý cổ điển có một giá trị chấn động nhất định – con người không có trực giác về quỹ đạo hình elip, hay hằng số của lực hấp dẫn. Nhưng “những sự thật tâm lý” thuộc loại ngay cả sâu xa hơn nhiều cũng không thể được nhà tâm lý học “khám phá”, bởi chúng là một vấn đề của sự quen thuộc về trực giác, và một khi được chỉ ra, đều hiển nhiên, do đó có vẻ như không cần khám phá mới.

Chomsky – Ngôn ngữ và Não thức (03)

Ngôn ngữ và Não Thức

(Language and Mind)

( ← ... tiếp theo  )

Noam Chomsky

 

 

 

 

Ngôn ngữ và não thức

 

Như tôi đã nhắc đến, lý thuyết duy lý về ngôn ngữ, vốn được chứng minh là hết sức giàu hiểu biết và thành tựu, đã phát triển một phần từ sự quan tâm về vấn đề của những não thức khác. Một lượng cố gắng lớn đã được dành cho việc xem xét khả năng của loài vật trong việc tuân theo những mệnh lệnh bằng lời nói, thể hiện trạng thái cảm xúc của chúng, giao tiếp với nhau và ngay cả rõ ràng là hợp tác cho một mục đích chung; tất cả những điều này, người ta lập luận, có thể được giải thích trên “cơ sở cơ học”, như khái niệm này được hiểu vào thời điểm đó như khái niệm này được hiểu khi đó – nghĩa là, qua chức năng của những cơ chế sinh lý vốn người ta có thể hình thành những thuộc tính của phản xạ, điều kiện hóa và củng cố, liên tưởng, v.v. Loài vật không thiếu những cơ quan thích hợp tương ứng, chúng cũng không đơn giản nằm trên một mức thang thấp hơn của “trí thông minh tổng quát” nào đó.

Chomsky – Ngôn ngữ và Não thức (02)

Ngôn ngữ và Não Thức

(Language and Mind)

( ← ... tiếp theo  )

Noam Chomsky

 

 

 

Ngôn ngữ và não thức

 

1

 

Những đóng góp về ngữ học cho việc nghiên cứu não thức: Quá khứ

 

Trong những bài giảng này, tôi muốn tập trung chú ý vào câu hỏi, Việc nghiên cứu ngôn ngữ có thể đóng góp gì cho sự hiểu biết của chúng ta về bản chất con người? Trong thể hiện này hay thể hiện khác, câu hỏi này chạy xuyên qua lịch sử tư tưởng phương Tây. Trong một thời đại đã ít tập trung vào tự thân và những hình ảnh bản thân, và ít phân chia thành những lĩnh vực chuyên môn hơn thời đại của chúng ta, bản chất của ngôn ngữ, những phương diện trong đó ngôn ngữ phản ảnh những tiến trình tâm lý của con người hay định hình dòng chảy và tính chất của suy nghĩ – đây đã là những đề tài để nghiên cứu và giả thuyết của những học giả và những người ngoài giới chuyên môn tài năng với một loạt rộng lớn những sở thích, quan điểm và nền tảng trí thức khác nhau. Và trong thế kỷ 19 và 20, khi Ngữ học, triết học và tâm lý học đã cố gắng, dù không dễ dàng, để tự khẳng định là những ngành riêng biệt, những vấn đề cổ điển về ngôn ngữ và não thức đã liên tục xuất hiện trở lại. Những vấn đề dai dẳng này không chỉ kết nối những lĩnh vực khác biệt này nhưng còn cung cấp cho chúng trọng tâm và ý nghĩa trong những nỗ lực đang diễn ra của chúng. Đã có những dấu hiệu trong mười năm vừa qua rằng sự phân biệt có phần giả tạo giữa những ngành học có thể đi đến một chấm dứt. Không còn coi là vinh dự nữa cho việc mỗi ngành học chứng minh sự độc lập tuyệt đối của nó với những ngành khác, và những quan tâm mới đã xuất hiện, đã làm cho những vấn đề cổ điển được trình bày trong những cách mới lạ và đôi khi những ý tưởng sáng tạo – chẳng hạn như qua lăng kính của khoa học điều khiển học [1] và khoa học truyền thông, và phản lại nội dung của những phát triển trong tâm lý học so sánh và sinh lý vốn thách thức những xác quyết lâu đời và giải phóng trí tưởng tượng khoa học khỏi những xiềng xích nhất định đã trở thành một phần quen thuộc trong môi trường trí thức của chúng ta đến mức gần như vượt ngoài nhận thức. Tất cả điều này là rất đáng khích lệ. Tôi tin rằng tâm lý học nhận thức, đặc biệt là trong lĩnh vực Ngữ học, đang trải qua một giai đoạn hoạt động mới mẻ và năng động chưa từng thấy trong nhiều năm. Một trong những diễn biến đầy hứa hẹn nhất là sự hoài nghi mới này với những hệ thống chính thống trong quá khứ, được kết hợp với sự thừa nhận về những rủi ro của việc hình thành những học thuyết mới khô cứng quá nhanh. Nhận thức này, nếu tiếp tục có thể ngăn chặn việc thiết lập của những giáo điều tẻ nhạt và trì trệ mới.