Huyễn Tưởng Gót
Richard Dawkins
(The God Delusion)
(tiếp theo ...)
Richard Dawkins
(The God Delusion)
(tiếp theo ...)
Chương 6 (tiếp theo …)
Một trường hợp Nghiên cứu về những Gốc rễ của Đạo đức
Nếu ý thức
đạo đức của chúng ta, giống như ham muốn tình dục của chúng ta, thực sự có gốc
rễ bắt nguồn sâu xa trong quá khứ đã tiến hóa của chúng ta theo như Darwin, trước
khi có tôn giáo, chúng ta nên mong đợi rằng nghiên cứu về não thức con người sẽ
tiết lộ một vài phổ quát về đạo đức, vượt qua những rào cản địa lý và văn hóa,
và cũng thế, điều quan trọng, những rào cản tôn giáo. Nhà sinh vật học trường Harvard,
Marc Hauser, trong quyển How Nature
Designed Our Universal Sense of Right and Wrong của ông [1],
đã mở rộng dọc một đường đi đến thành quả của những thí nghiệm bằng suy tưởng,
vốn ban đầu đã do những triết gia về đạo đức đề nghị. Nghiên cứu này của Hauser
sẽ được dùng thêm với mục đích giới thiệu cách suy nghĩ của những triết gia về đạo
đức. Một đilemma [2]
đạo đức có tính giả thuyết được đặt ra, và sự khó khăn chúng ta có kinh nghiệm
trong khi trả lời nó, bảo cho chúng ta một vài điều gì đó về ý thức của chúng
ta về đúng và sai. Trường hợp mà Hauser vượt quá những triết gia là ông đã thực
sự làm điều tra thống kê và những thí nghiệm tâm lý, bằng cách dùng những bảng
câu hỏi trên Internet, lấy thí dụ, để điều tra về ý thức đạo đức của những
người sống thực. Từ quan điểm hiện nay, điều thú vị là hầu hết mọi người đều đi
đến cùng những quyết định tương tự khi phải đối mặt với những tình thế khó xử
này, trong đó họ buộc phải có một giải pháp miễn cưỡng, và sự đồng thuận của họ
về những quyết định của chính họ thì mạnh hơn khả năng của họ để trình bày rõ ràng
những lý do của họ. Đây là những gì chúng ta nên mong đợi nếu chúng ta có một ý
thức đạo đức đã vốn được xây dựng vào thành-phần của bộ óc chúng ta, giống như
bản năng tình dục của chúng ta hay những sợ hãi về độ cao của chúng ta, hay như
chính Hauser thích nói, giống như khả năng của chúng ta về ngôn ngữ (những chi
tiết có thay đổi từ văn hóa này sang văn hóa khác, nhưng cấu trúc nằm chìm sâu bên
dưới của ngữ pháp thì phổ quát [3]).
Như chúng ta sẽ thấy, cách người ta ứng phó với những thí nghiệm đạo đức này,
và họ không có khả năng của chính họ để nói lên rõ ràng những lý do của họ,
dường như phần lớn độc lập với những tin tưởng tôn giáo của họ hoặc không có
những tin tưởng tôn giáo. Thông điệp của quyển sách của Hauser, mượn chính cách
nói của riêng ông là: “Lèo lái những phán đoán đạo đức của chúng ta là một ngữ
pháp đạo đức phổ quát, một khả năng tập thành và thừa kế của não thức đã tiến
hóa qua hàng triệu năm để bao gồm một tập hợp những nguyên tắc để xây dựng một
loạt những hệ thống đạo đức có thể có. Cũng như ngôn ngữ, những nguyên tắc tạo
nên ngữ pháp đạo đức của chúng ta bay lẩn bên dưới màng lưới tầm radar nhận
thức của chúng ta”.
Điển hình
của tình huống khó xử đạo đức của Hauser là những biến đổi trên chủ đề của một
chiếc xe tải bị đứt phanh, hay “xe goòng điện” chạy trên một đường rầy, đe dọa sẽ
cán chết một số người. Câu chuyện trong dạng đơn giản nhất tưởng tượng có một
người, Denise, đứng cạnh một tập hợp những tụ điểm, và ở một vị trí có thể chuyển
hướng chiếc xe điện sang một đưởng rầy phụ bên cạnh, do đó sẽ cứu sống được năm
người đang bị mắc kẹt trên đường rầy chính, ở phía trước. Thật không may, lại
có một người khác cũng đang bị mắc kẹt trên đưởng rầy phụ. Nhưng vì ông chỉ là một,
ít hơn con số của năm người bị mắc kẹt trên đường rầy chính, hầu hết mọi người
đồng ý rằng đó là cho phép về mặt đạo đức, nếu như không phải là bắt buộc, cho
Denise để xoay cần chuyển và cứu lấy năm bằng cách giết một. Chúng ta bỏ qua trường
hợp giả định chẳng hạn rằng con người đứng trên đưởng rầy phụ có thể là Beethoven,
hoặc một người bạn thân.