Về Lai lịch của Đạo đức
(On the Genealogy of
Morality
Zur Genealogie der
Moral)
Friedrich Nietzsche
Luận văn thứ nhất:
‘Lành và Dữ’, ‘Tốt và Xấu’
8.
- Nhưng bạn không hiểu điều ấy phải không? Bạn không có mắt
riêng chú ý vào một-gì đó đã cần hai nghìn năm để đạt
chiến thắng phải không? . . . Chẳng có gì ngạc nhiên về việc ấy: tất cả những-gì
dài lâu thì khó nhìn, khó thấy cho trọn đầu đuôi. Nhưng thế đó là những gì đã xảy ra: từ thân
mình của cái cây thù hằn và căm ghét, căm ghét
lối Dothái - căm ghét sâu xa nhất và siêu phàm
nhất, quả thực một căm ghét đã tạo ra những lý
tưởng và đã thay đổi những giá trị, điều giống như nó chưa từng bao giờ nhìn thấy
trên mặt đất - ở đó đã lớn dậy một-gì-đó đúng là không thể so sánh được, một thương yêu mới, loại thương yêu sâu xa
nhất và siêu phàm nhất: - và còn thân cây khác nào nữa nó có thể đã mọc lớn dậy?
. . . Nhưng đừng vướng sai lầm nếu nghĩ rằng nó đã trỗi lớn như một sự từ chối
với sự thèm khát báo thù, như sự đối nghịch với căm ghét lối Dothái! Không, ngược
lại mới là đúng! Thương yêu này đã lớn dậy từ sự căm ghét, vì vương miện của
nó, vì vương miện khải hoàn luôn luôn liên tục phát triển lớn rộng hơn dưới mặt
trời rạng ngời tinh khiết nhất và chói lòa nhất, vương miện, như nó đã là thế,
nó ở trong cõi của ánh sáng và cao rộng, đã đương theo đuổi những mục tiêu của
căm ghét đó, chiến thắng, chiến lợi phẩm, cám dỗ đó với cùng một sự cấp bách của
những gốc rễ của căm ghét đó đã đương đào sâu chôn dấu lại càng hết mực trước
sau kỹ lưỡng và tham lam hơn vào trong tất cả mọi thứ vốn là sâu tối và tà ác.
Jesus người thành Nazareth này, như hiện thân của rao giảng tin mừng [1]
của thương yêu, “kẻ cứu chuộc” này khi đem cứu rỗi và chiến thắng đến với kẻ nghèo,
kẻ bệnh, kẻ tội lỗi – chẳng phải ông đã là sự quyến rũ trong hình thức nham hiểm
nhất và không thể cưỡng lại nhất, sự quyến rũ và con đường xoay vòng đi quanh để
đến với đúng chỉ những những giá trị và những lý tưởng sáng tạo rất Dothái đó –
hay sao? Không phải là Israel đã đạt được đỉnh cao tột cùng của sự báo thù siêu
phàm của nó đúng qua lối chính “kẻ cứu thế” này hay sao? kẻ đối thủ rành rành
này của Israel và kẻ phân tán này của Israel hay sao? Không phải đó là phần của
một ma thuật bí mật của một chính trị thực sự lớn lao của sự báo
thù, một sự báo thù nhìn xa thấy trước, ngấm ngầm ẩn sâu, chậm mới thấu
hiểu nổi và đầy tính toán, rằng Israel đã phải vạch mặt tố cáo khí cụ thực sự của
sự báo thù của nó trước toàn thế giới, như một kẻ thù sinh tử, và đóng đinh hắn
lên giá gỗ chữ thập, như thế để “tất cả thế giới”, cụ thể là tất cả những kẻ
thù địch của Israel, có thể an toàn nhấm nhằn táp rỉa cái mồi bẫy này? Và về mặt
khác, có thể có bất kỳ một ai, bằng cách sử dụng tất cả tài khéo của trí tuệ của
mình, lại dựng lập lên được một mồi bẫy nguy
hiểm hơn thế nữa? Một gì đó ngang bằng với sức mạnh hư hỏng đồi bại, hấp dẫn
lôi cuốn, dậy men say sưa, tê cóng mụ mẫm trí óc của cái biểu tượng đó của “giá
gỗ chữ thập thần thánh”, ngang bằng với nghịch lý kinh hoàng đó của một “Gót
trên Thập giá”, ngang bằng với bí ẩn đó của một hành động cuối cùng không thể
tưởng tượng nổi của sự cực kỳ tàn ác, và sự tự chịu đóng đinh trên giá gỗ chữ
thập của Gót cho sự cứu rỗi của loài người?
. . . Ít nhất có một điều chắc chắn, rằng Israel sub hoc signo [2],
với sự báo thù của nó và sự đánh giá lại tất cả những những giá trị đã có trước
đây của nó, nó đã chiến thắng lần lượt không ngừng trên tất cả những lý tưởng
khác, tất cả những lý tưởng cao thượng
hơn. - - [3]