Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (10)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

 (←...tiếptheo)

 

 

 

 CHƯƠNG MƯỜI

 

Trường Phái Diṅnāga: Tri Thức Học Đạo Phật

 

Những trường phái và những vận động đạo Phật chúng ta đã khảo sát cho đến giờ tất cả đều có những tên gọi phân biệt riêng của chúng: đạo Phật ban đầu, Abhidharma, Mahāyanā, Theravāda, Vaibhāṣika, Sautrāntika, Yogācāra, Madhyamaka. Không như thế là trường phái vốn là đề tài của chương này. Vì nó được nhà lôgích Diṅnāga (480 – 540) sáng lập, những học giả thời nay thường nói về nó như trường phái của Diṅnāga. Nhưng nó cũng được gọi là ‘Yogācāra-Sautrāntika’, và đôi khi chỉ là ‘lôgích học đạo Phật’. Những học giả không có một tên duy nhất cho nó, vì không có một tên gọi nào vốn những người đạo Phật India cổ điển đã dùng cho tất cả những nhà tư tưởng trong truyền thống này. Đây có lẽ vì nó là một trường phái trong một ý nghĩa khác với những trường phái chúng ta đã xem xét đến giờ. Mục đích của nó không là để nói rõ ràng một con đường đặc biệt nào đi đến nirvanā. Thay vào đó, nó bắt đầu vào việc phát triển những dụng cụ triết học vốn nó hy vọng những người đang theo một bất kỳ nào trong một số những con đường khác nhau đều dùng. [1]

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (09)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

 

(←...tiếptheo)

 

CHƯƠNG CHÍN

 

Madhyamaka: Học thuyết về Không

 

Quan điểm rằng tất cả mọi sự vật việc đều trống rỗng, hay không có yếu tính, thì dứt khoát là của triết học Mahāyanā. Trong chương trước, chúng ta xem xét Yogācāra đã cố gắng để bảo vệ học thuyết này như thế nào, bằng trở lại, cho nó một diễn giải Duy Ý. Bây giờ là lúc để xem không biết học thuyết về Không [1] có thể được lập luận chính đáng về mặt triết học hay không, khi nó được tiếp nhận theo những nghĩa trực tiếp. Đây là những gì trường phái Madhyamaka tuyên bố. Trong chương này, chúng ta sẽ xem xét một số luận chứng then chốt của những nhà bình luận Madhyamaka cho phát biểu rằng tất cả những sự vật việc thì trống rỗng. [2] Chúng ta cũng sẽ xem xét một số phản đối chính với quan điểm của Madhyamaka. Và như mọi lần, chúng ta sẽ thăm dò những hệ quả theo hướng giải thoát của quan điểm chúng ta đang xem xét. Nhưng trước khi chúng ta làm một bất kỳ nào của việc này, chúng ta cần phải là rõ ràng về những khó khăn đối diện với bất cứ ai là người tiếp nhận học thuyết về Không với không phê phán về những gì từng được gán cho nó. Điều này sẽ khiến chúng ta có khả năng để giải quyết những cách thức khác nhau vốn có thể giải thích Madhyamaka, và tại sao một vài giải thích có thể là hợp lý tin cậy hơn những giải thích khác.

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (08)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

 

(←...tiếptheo)

 

 

 

CHƯƠNG TÁM

 

Yogācāra: Chỉ-những-ấn tượng và sự Phủ nhận những Đối tượng Vật chất

 

Chúng ta đã thấy trong chương trước rằng trong những ý tưởng Mahāyanā mới với ý nghĩa triết học quan trọng nhất là học thuyết về Không [1]. Trường phái Yogācāra đại diện cho một cách thức của việc gắng tìm ý nghĩa của học thuyết đó. Nó thực hiện điều này bằng việc mở rộng một lý thuyết vốn phủ nhận sự tồn tại của những đối tượng hữu hình của thế giới bên ngoài. Trong chương này, chúng ta sẽ khảo sát lý thuyết đó, và những luận chứng vốn những triết gia Yogācāra đã đem cho nó hậu thuẫn. Sau đó, chúng ta sẽ xem xét quan điểm kết quả có thể được nối kết như thế nào với khẳng định rằng tất cả mọi sự vật việc đều trống rỗng, và tất cả những gì điều này có thể có liên quan với việc đạt nirvanā.

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (07)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

(←...tiếptheo)

CHƯƠNG BẢY

 

Sự khởi lên của Mahāyanā

 

Bây giờ chúng ta quay sang đạo Phật Mahāyanā, giai đoạn thứ ba của ba giai đoạn lớn trong lịch sử của triết học đạo Phật. Trong chương này, chúng ta sẽ xem xét những khái niệm triết học then chốt, qua đó Mahāyanā đã tìm để tự tách nó xa khỏi phong trào Abhidharma. Trong những chương tiếp theo, chúng ta sẽ chú ý xem những khái niệm này được thể hiện thế nào trong ba trường phái lớn của triết học Mahāyanā. Tuy nhiên, phong trào Mahāyanā bao gồm rất nhiều, không chỉ triết học. Nó cũng đại diện cho một chuyển đổi trong sự hiểu biết của đạo Phật thực hành. Và sự chuyển đổi này đã đưa đến những thay đổi trong những xếp đặt thể chế đạo Phật. Cho đến giờ, trong quyển sách này, chúng ta đã nói rất ít về những thể chế đạo Phật và lịch sử của chúng. Nhưng trong trường hợp này sẽ là có ích để bắt đầu với một thảo luận ngắn gọn về sự khởi nguyên của Mahāyanā như một biểu hiện đặc biệt của cái nhìn sâu xa của đạo Phật. Điều này sẽ giúp chúng ta tránh một số nhầm lẫn phổ thông liên quan đến quan hệ giữa Mahāyanā và những hình thức khác của đạo Phật thực hành.

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (06)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

(←...tiếp theo)

CHƯƠNG SÁU

 

Abhidharma: Siêu Hình Học về Những Cá Thể Trống Rỗng                                       

 

Đề tài của chương này là một vận động trong triết học đạo Phật vốn đã lớn dậy từ những gắng sức để diễn giải thành hệ thống những bài giảng của đức Phật. Chúng ta gọi vận động này là ‘Abhidharma’ vì đó là tên của bộ sưu tập những bản văn trình bày mở rộng những kết quả của những gắng sức đó. Abhidharma là thứ ba trong ba nhóm những bản văn trong kho kinh điển đạo Phật. Đầu tiên là Sūtta, sưu tập gộp chung tất cả những bài nói chuyện của đức Phật. Thứ hai là Vinaya, trong đó đặt định những quy luật của đời sống tu viện. Những bản văn trong tập hợp thứ nhất và thứ hai được soạn thảo, ít nhất một phần, khoảng gần thời đức Phật. Những bản văn Abhidharma đã đến sau. Chúng phản ảnh những khó khăn vốn những người thực hành đạo Phật đã gặp phải trong khi sắp xếp chọn ra cho rõ ràng tất cả những đối thể [1] vốn đức Phật đã bàn luận trong những giảng dạy của ngài. Theo thời gian, những khác biệt tế vi đã nổi lên trong những giải quyết đã đề nghị. Những khác biệt này trong sự diễn dịch dẫn đến sự thành hình của nhiều trường phái khác nhau. Nhưng tựu trung, tất cả đều có một tiếp cận chung để diễn dịch những giảng dạy của đức Phật, và một lập trường chung trong cái nhìn triết học. Trong chương này, chúng ta sẽ xem xét lập trường chung trong cái nhìn triết học đó. Chúng ta sẽ cũng nhìn kỹ lưỡng một ít của những bất đồng triết học quan trọng giữa những trường phái của Abhidharma.

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (05)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

(←...tiếp theo)

CHƯƠNG NĂM

 

Nyāya: một tạm nghỉ chen giữa

 

Trong chương này, chúng ta sẽ khảo sát trường phái Nyāya của triết học India chính thống. Nyāya đồng ý với đạo Phật rằng cuộc đời như thông thường sống thì đau khổ, và rằng nguyên nhân sau cùng của đau khổ là sự hiểu biết không sáng suốt của chúng ta về bản sắc định tính của chúng ta. Nhưng như một trường phái chính thống (‘truyền thống tín ngưỡng Brahma’), Nyāya chấp nhận sự tồn tại của một cái tôi. Nó cũng đã chủ trương rằng có những sự vật việc vốn tồn tại vĩnh cửu. Như vậy, nó bất đồng với hai trong ba tuyên bố của đạo Phật về những đặc tính của sự tồn tại. Hơn nữa, văn học nền tảng của trường phái này đã được soạn thảo có lẽ cũng muộn, vào khoảng 5 thế kỷ sau khi đức Phật qua đời, trong thế kỷ thứ hai CN. Ngay cả nếu văn học này phản ảnh một truyền thống truyền miệng cổ hơn, bản thân đức Phật có lẽ không biết gì đến Nyāya. Như vậy, tại sao chúng ta nên nghiên cứu Nyāya? Có hai lý do. Thứ nhất, tranh luận giữa đạo Phật và Nyāya về sự tồn tại của cái-tôi có ảnh hưởng sâu xa đến sự phát triển của triết học đạo Phật từ thế kỷ thứ hai CN trở đi. Thứ hai, một số dụng cụ và khái niệm then chốt của triết học India bắt nguồn từ Nyāya. Vì vậy, một khảo sát ngắn gọn về hệ thống Nyāya sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn tranh luận đó. Và khi chúng ta càng hiểu biết tranh luận này tốt hơn bao nhiêu, chúng ta sẽ ở vị trí càng tốt hơn bấy nhiêu, để quyết định bên nào đã là đúng về cái tôi và về bản chất của thế giới.

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (04)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

(←...tiếp theo)

  

CHƯƠNG BỐN

 

Đạo đức học đạo Phật

 

Quan điểm về con người chúng ta đã thảo luận trong chương trước là một hình thức của thuyết thu giảm. [1] Một người theo thuyết thu giảm về một loại nào đó của những sự vật việc thì chủ trương rằng những sự vật việc thuộc loại đó không tồn tại trong nghĩa hẹp chính xác rằng – sự tồn tại của chúng chỉ gồm trong sự tồn tại của những loại khác của những sự vật việc. Thí dụ, quan điểm của đạo Phật về không có cái-tôi, nói rằng sự tồn tại của một con người chỉ gồm trong sự diễn ra của một chuỗi nhân quả phức tạp của những skandhas nhất thời, tồn tại chỉ khoảnh khắc và không gán vào một gì như chủ thể. Nhưng những người đạo Phật không phải là những người duy nhất giữ một quan điểm thu giảm về con người. Trong một số những diễn giải, Locke và Hume đều đã chủ trương một quan điểm như vậy. Gần đây hơn, Derek Parfit đã cho quan điểm thu giảm về con người một biện hộ uyên bác và phức tạp, trong đó ông giải thích nhân vì sự phủ nhận rằng sự tiếp tục tồn tại của một con người bao gồm bất kỳ ‘sự kiện xa hơn’ ở ngoài và vượt trên những sự kiện về một chuỗi nhân quả gồm những yếu tố tâm sinh lý. Đây là những gì ông nói về những tác dụng của việc đi đến để tin tưởng rằng quan điểm thu giảm thì đúng với bản thân: [2]

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (03)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

(←... tiếp theo)

CHƯƠNG BA

 

Không Có cái-Tôi: Những Cá Thể Trống Rỗng

 

Đức Phật chủ trương rằng chúng ta gánh chịu kinh nghiệm đau khổ của saṃsāra vì sự hiểu biết không sáng suốt của chúng ta về ba tính chất đặc biệt: không gì tồn tại mãi mãi, Khổ và Không Có cái-Tôi vĩnh viễn không đổi [1]. Trong ba đặc tính này, đặc tính Không Có cái-Tôi đóng vai trung tâm trong việc ‘chuẩn bệnh’ của ngài. Theo đạo Phật ban đầu, cái-tôi, thì không thực có, và những cá thể thì rốt ráo đến cùng đều không là thực. Điều này, phần nào cô đọng khó hiểu, có thể được nói như: chúng ta là những con người với cá thể trống rỗng [2], những cá nhân là những con người trống rỗng cái-tôi [3]. Trong chương này, chúng ta sẽ khảo sát tuyên bố này. Chúng ta sẽ xem xét một số những lập luận thấy trong những bản văn đạo Phật ban đầu với tuyên bố rằng Không Có cái-Tôi. Và chúng ta sẽ cố gắng để xác định xem khi nói rằng những cá thể thì cuối cùng không là-thực có nghĩa gì. Nhưng trước khi chúng ta có thể làm một trong những điều này, chúng ta cần phải xác định ý nghĩa của việc nói rằng có một cái-tôi (hay cái tôi). Từ ‘cái tôi’ được dùng theo nhiều cách khác nhau, chỉ một trong số đó thì liên quan với câu hỏi triết học vốn đức Phật đang cố gắng trả lời. Chúng ta có thể tránh được nhiều nhầm lẫn về những gì người đạo Phật có ý muốn nói với học thuyết của họ về không-có-cái-tôi, nếu chúng ta bắt đầu bằng hiểu rõ về những gì họ có ý muốn nói, khi họ nói về một ‘cái tôi’.

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (02)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

(←...tiếp theo)

CHƯƠNG HAI

 

Đạo Phật ban đầu: Những Giảng dạy Căn bản

 

 

Trong chương này, chúng ta sẽ thăm dò những giảng dạy căn bản của đạo Phật ban đầu, những giảng dạy của đức Phật và những học trò gần nhất sau ngài. Điều này sẽ dùng để giới thiệu một tập hợp gồm những nguyên lý vốn tất cả những triết gia đạo Phật đều chấp nhận. Trong những chương sau chúng ta sẽ xem xét những triết gia đạo Phật khác nhau đã khai triển thế nào những giảng dạy cốt lõi này trong những phương cách khác biệt. Nhưng trước khi chúng ta nắm được những ý tưởng căn bản đó vốn chung cho tất cả những trường phái đạo Phật, có thể là có ích lợi để nói một vài lời về cuộc đời đức Phật.

Mark Siderits – Đạo Phật như Triết học (01)

Đạo Phật như Triết học

Một Dẫn nhập

Mark Siderits

 

Đạo Phật như Triết học

 

Nội dung

Lời nói đầu

Chữ tắt và những nguồn dịch thuật

 

1.      Đạo Phật như Triết học?

Giới thiệu triết học như một chủ đề nội dung, và đạo Phật như triết học

2.      Đạo Phật ban đầu: Những Giảng dạy Căn bản

Những giảng dạy căn bản của đức Phật Gautama

3.      Không Có cái-Tôi: Những Cá Thể Trống Rỗng

Những luận chứng cho tuyên bố rằng không có cái-Tôi: và rằng cá thể con người là một khái niệm giả tạo

4.      Đạo đức học đạo Phật

Những hệ quả đạo đức của quan điểm thu giảm về con người của đạo Phật

5.      Nyāya: một tạm nghỉ chen giữa

Siêu hình học và tri thức học của trường phái Nyāya trong triết học India chính thống

6.      Abhidharma: Siêu hình học về những cá thể trống rỗng

Abhidharma như một sự khai triển về siêu hình cần thiết để đặt nền tảng cho quan điểm thu giảm về con người của đạo Phật

7.      Sự khởi lên của Mahāyanā

Mahāyanā như một biểu hiện dứt khoát nổi bật của đạo Phật, và những khác biệt của nó với Abhidharma

8.      YYogācāra: Chỉ-những-ấn tượng và sự Phủ nhận những Đối tượng Vật chất

Những luận chứng Yogācāra cho sự không-là-có của những đối tượng vật lý và những hệ quả về quan điểm cứu người giúp đời

9.      Madhyamaka: Học thuyết về Không

Những Luận chứng cho tuyên bố rằng tất cả mọi sự vật việc đều trống không và tuyên bố đó nên hiểu thế nào

10.   Trường phái Diṅnāga: Tri thức học đạo Phật

Giải thích của Diṅnāga về những phương tiện của kiến thức, và những dẫn kết của nó với tri thức học và siêu hình học.