(Fall, leaves, fall; die, flowers, away)
Emily Brontë
Rơi đi, lá ơi, rơi;
Tàn đi, hoa ơi, bay xa;
Đêm dài thêm, ngày ngắn lại;
Mỗi chiếc lá rơi từ cây thu
Thì thầm hạnh phúc với tôi.
Tôi sẽ mỉm cười khi vòng hoa tuyết
Nở nơi hoa hồng từng mọc;
Tôi sẽ hát khi đêm tàn
Nhường chỗ cho ngày u ám hơn.
[Fall, leaves, fall; die,
flowers, away;
Lengthen night and shorten
day;
Every leaf speaks bliss to
me,
Fluttering from the autumn
tree.
I shall smile when wreaths
of snow
Blossom where the rose
should grow;
I shall sing when night’s
decay
Ushers in a drearier day.
Emily Jane Brontë
(1818-1848)
Lá Rơi,
Emily Brontë
Rơi đi, lá ơi, rơi – đầu tiên được xuất bản sau khi Emily đã qua
đời – trong tập thơ A Book of Women’s Verse (1921, Clarendon Press,
Oxford) – bài thơ ngắn này, đến
nay như vẫn mang theo hơi thở mong manh
của những cánh đồng hoang lạnh Yorkshire quê hương tác giả và sự can đảm thầm lặng của một tâm hồn không sợ bóng tối.
1.
Rơi đi, lá ơi, rơi của
Emily Brontë không chỉ là một bức tranh vẽ đơn sơ
về mùa lá rụng. Đó là tia sáng lung linh chiếu rọi trên mùa thu như những bước đi thời gian, khiến mùa đông đang đến thành một khúc hát bất tử của chịu
đựng và tái sinh. Trong khi hầu hết những nhà thơ thường than thở trước sự tàn phai. Brontë đón nhận nó bằng niềm vui bình thản,
chuyển mất mát thành một đón nhận, gần như hân hoan trước sự thay đổi không ngừng
của những chu kỳ tự nhiên bất tận gặp trong đời. Những câu mở đầu: “Rơi đi, lá ơi, rơi; tàn đi, hoa ơi,
bay xa; Đêm dài thêm, ngày ngắn lại…” nghe như một thần chú. Mỗi từ mời gọi
người đọc nhìn sự phai tàn của mùa thu không như một tiếc thương, nhưng như một chúc lành: mỗi chiếc lá rơi là một lời
thì thầm hạnh phúc, mỗi giờ khắc mất đi ánh sáng là cánh cửa mở ra niềm vui ẩn giấu trong bóng tối dần đến.
2.
Dưới ngôn từ đơn giản cũng ẩn
giấu một trực giác sâu xa về sự biến đổi. Sự đón nhận thanh thản của
Brontë trước sự tàn úa gợi nhớ đến giáo lý vô thường (anicca): mọi sự vật
việc tất cả đều trôi qua, và sự bám víu chỉ sinh ra đau khổ.
Niềm vui thầm lặng của bà trước những chiếc lá rơi trở thành một lời
khuyên kín đáo: hãy buông bỏ, và trái tim sẽ tìm thấy bình
an. Đồng thời, sự bình thản này cũng gợi nhớ đến tinh thần Khắc kỷ (phái Stoics) – sự can đảm đối diện với những điều
không thể tránh khỏi bằng một tâm trí an tĩnh.
Trong một bài thơ khác, “Người Khắc kỷ Già”, bà viết về khát vọng có “một
tâm hồn không vướng bận, với can đảm để chịu đựng” [1]. Chính tinh thần tự do nội tại đó thấm đượm
trong bài thơ mùa thu này. Đối với Brontë, sự phai tàn của mùa thu không phải là nỗi buồn nhưng là nguồn cội của
niềm vui thầm lặng và sự tái sinh. “Tôi sẽ mỉm cười khi vòng hoa tuyết / Nở
rộ nơi hoa hồng từng mọc”, bà viết, đón chào mùa đông như một khổ thơ tiếp
nối trong bài ca bất tận của thiên nhiên—một mùa biến những gì đã tàn úa thành những
gì đó tinh khôi và đẹp đẽ.
3.
Sức mạnh của Brontë nằm
ở chỗ đảo ngược kỳ vọng. Bà không than thở bóng tối đang đến gần; bà biến
nó thành điệu nhạc duyên dáng. Những dòng thơ của bà mang nhịp điệu như một bài
hát thần bí, như thể chính thiên nhiên đang thì thầm qua bà – gió trên đồng
hoang, đêm buông xuống bầu trời rộng lớn của Yorkshire. Những cánh đồng hoang
mênh mông, những vùng đất hoang của miền bắc nước Anh, nơi bà thường dạo bước và
tìm thấy sự tự do chân thực nhất. Sự tàn phai trở thành âm nhạc; sự im lặng trở
thành ẩn ngôn.
Đối với Brontë, những cánh đồng hoang vu (moors) nơi bà sống trở thành biểu tượng cho sự
kết nối giữa nội tâm và ngoại cảnh – một không gian để suy ngẫm và tự do, một
sự giao cảm vừa trần thế vừa siêu việt, một không gian nơi tâm hồn trò chuyện với
gió và đá. Thế giới tự nhiên là một thi thiên, mỗi mùa là một chương trong
bài thơ lớn lao của cuộc đời. Trong một thế giới luôn khao khát sự vĩnh cửu,
bài thơ của Brontë mang đến một trí tuệ tĩnh lặng và trong sáng: biến đổi không
phải là thù địch, mà là bản chất của cuộc đời. Buông bỏ những
gì phai tàn, đón nhận đêm dài với một trái tim không bận lòng, là cách tìm thấy
một hân hoan âm thầm, bền vững hơn bất kỳ sự sở hữu nào.
4.
Rơi đi, lá ơi, rơi của
Emily Brontë như thế là
một tuyên ngôn triết học ngắn
gọn về những gì thầm lặng trong nội tâm trước dòng thời gian trôi chảy.
Bằng ngôn ngữ giàu nhạc tính và hình ảnh thiên nhiên sống động, Brontë mời gọi
chúng ta nhìn sự tàn phai như một tất yếu của cuộc đời, những gì chúng ta gọi là kết thúc có thể chỉ là
một tên gọi khác của sự khởi đầu – như thế, một cánh cửa im lặng dẫn
đến hạnh phúc, sự tái sinh, và tự do của một tâm hồn kiên định, dù cuộc đời có biến đổi thế nào,
chúng ta vẫn có thể hát lên trong những đêm dài nhất.
Lê Dọn Bàn tạm dịch – bản nháp thứ nhất
(Thu/2025)
http://chuyendaudau.blogspot.com/
http://chuyendaudau.wordpress.com
