MENO
(Μένων)
Plato
(Πλάτων, Plátōn, 428/427–
348/347 TCN)
Socrates: Nếu như tôi đã chế ngự bạn, Meno,
và không chỉ mình bản thân tôi, chúng ta sẽ không tìm hiểu xem liệu đức hạnh có
thể dạy được hay không, trước khi chúng ta tìm hiểu chính đức hạnh là gì đã.
Nhưng vì ngay cả bạn không cố gắng để chế ngự chính mình, ngõ hầu bạn có thể có
tự do, nhưng bạn cố gắng chế ngự tôi và làm như thế, tôi sẽ đồng ý với bạn – vì
tôi có thể làm gì được? Như thế, xem dường, chúng ta phải thăm dò vào trong những
phẩm chất của một gì đó vốn bản chất của nó chúng ta vẫn chưa biết. Tuy nhiên,
vui lòng nới lỏng sự chế ngự của bạn một chút cho tôi, và đồng ý để tìm hiểu
xem không biết nó có thể dạy được hay không, bằng phương tiện của một giả thuyết.
Tôi muốn nói lối những nhà hình học thường thực hiện trong những điều tra của họ.
Lấy thí dụ, nếu họ được hỏi không biết một diện tích cụ thể có thể vẽ được trong
dạng của một tam giác nằm bên trong một hình tròn cho sẵn hay không, một trong
số họ có thể nói: “Tôi vẫn chưa biết liệu diện tích đó có thuộc tính như thế không,
nhưng tôi nghĩ, vì đã có, tôi có một giả thuyết, nó để dùng cho bài toán, cụ thể
là thế này: Nếu diện tích đó là thuộc loại giống như khiến khi một người ứng dụng
nó như một hình chữ nhật vào đường thẳng được cho sẵn trong vòng tròn, nó thì
thiếu hụt bởi một hình tương tự như chính hình mà nó được ứng dụng, khi đó tôi
nghĩ rằng một kết quả trong những kết quả tương ứng lựa chọn được, trong khi những
kết quả trái lại khác, nếu nó là không thể cho điều này xảy ra được [1]
. Như thế, bằng cách dùng giả thuyết này, tôi sẵn sàng để nói cho bạn biết kết
quả là gì về phương diện để vẽ nó trong hình tròn – đó là, không biết điều đó là
có thể, hay không có thể, làm được hay không.” [2]
Vì vậy, chúng ta cũng hãy nói về đức hạnh, vì chúng ta không biết, hoặc nó hay
những phẩm chất mà nó sở hữu là gì, và hãy để chúng ta điều tra xem không biết
nó có thể dạy được hay không dạy được, bằng phương tiện của một giả thuyết, và
nói điều này: Trong số những sự vật việc hiện hữu trong hồn người, đức hạnh thuộc
về loại gì, rằng nó sẽ có thể dạy được hay không? Trước tiên, nếu nó là một loại
khác hơn kiến thức, có phải nó có thể dạy dỗ được hay không, hay, như chúng ta
đã vừa mới nói, nhớ lại được không? Hãy để nó là có không khác biệt với chúng ta
dù chúng ta dùng thật ngữ nào: nó có thể dạy dỗ được không? Hay có phải điều là
đơn giản với bất kỳ một ai rằng không thể dạy được người ta bất cứ gì ngoài kiến
thức? – Tôi nghĩ vậy.