Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (11)

 Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume

 ( ← ... tiếp theo )

 

 

 

MỤC IX.

Phần Kết Luận.

 

PHẦN I.

 

M 9.1, SBN 268-9

Quả thực có thể gây ngạc nhiên rằng, trong một thời đại đã tiến bộ như vậy, vẫn còn người cảm thấy cần phải chứng minh – bằng những lý lẽ công phu – rằng GIÁ TRỊ CÁ NHÂN hoàn toàn nằm ở việc sở hữu những phẩm chất tinh thần hữu ích hoặc dễ chịu cho chính bản thân người đó hoặc cho người khác. Người ta có thể mong đợi rằng nguyên lý này đã được nhận ra ngay cả bởi những nhà nghiên cứu đạo đức sơ khai, thiếu kinh nghiệm nhất, và đã được chấp nhận từ chính sự hiển nhiên của nó, mà không cần bất kỳ tranh luận hay bàn cãi nào.Bất cứ gì có giá trị, dù thuộc loại nào, đều tự nhiên được xếp vào một trong hai hạng mục: hữu ích hoặc dễ chịu (utile hoặc dulce), đến mức khó có thể tưởng tượng tại sao chúng ta lại cần tìm kiếm thêm, hay coi vấn đề này như một chủ đề cần nghiên cứu hay điều tra tỉ mỉ. Và vì mọi thứ hữu ích hoặc dễ chịu đều phải mang những phẩm chất đó đối với chính bản thân người đó hoặc đối với người khác, nên việc mô tả hoặc định nghĩa đầy đủ về giá trị cá nhân dường như được thực hiện một cách tự nhiên như bóng được chiếu bởi mặt trời, hay hình ảnh được phản chiếu trên mặt nước.Nếu mặt đất, nơi bóng được chiếu xuống, không gồ ghề hay lồi lõm; và mặt nước, nơi hình ảnh được phản chiếu, không bị xáo động hay mờ ảo, thì một hình ảnh chính xác sẽ lập tức hiện ra mà không cần bất kỳ kỹ thuật hay chú ý nào. Và có vẻ như một giả định hợp lý rằng những hệ thống và giả thuyết đã làm sai lệch sự hiểu biết tự nhiên của chúng ta; khi một lý thuyết đơn giản và hiển nhiên như vậy lại có thể tránh khỏi sự kiểm tra kỹ lưỡng nhất trong một thời gian dài như thế.

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (10)

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume

 ( ← ... tiếp theo )

 

 

MỤC VIII.

Những Phẩm Tính Trực Tiếp Làm Người Khác Dễ Chịu [50].

 

M 8.1, SBN 261

Vì những xung đột và lợi ích đối lập của tình cảm vị kỷ trong xã hội đã buộc loài người phải thiết lập những luật lệ về công bằng; để bảo tồn những lợi ích của sự giúp đỡ và bảo vệ lẫn nhau: Tương tự như vậy, những xung đột liên tục giữa lòng kiêu hãnh và sự tự phụ của con người, đã dẫn đến sự ra đời của những quy luật ỨNG XỬ TỐT ĐẸP hay PHÉP LỊCH SỰ; để làm dễ dàng sự trao đổi những suy nghĩ, và một trò chuyện dễ chịu không tranh cãi hay không tổn thương lòng tự trọng. Giữa những người người quen thuộc với phép lịch sự và phong thái nhã nhặn, người ta nhận thấy sự tôn trọng lẫn nhau: sự khinh thường người khác được che giấu, quyền lực được giữ kín, mỗi người đến lượt đều được lắng nghe, và trò chuyện diễn ra suông sẻ, không gay gắt, gián đoạn, háo hức muốn thắng thế, hay bất kỳ biểu hiện nào của tự cao tự đại. Những cử chỉ quan tâm và sự tôn trọng này ngay lập tức làm hài lòng người khác, bất kể lợi ích hay ưu điểm nào khác: chúng tạo nên tình cảm yêu mến, nuôi dưỡng lòng kính trọng và làm tăng thêm giá trị của người biết cư xử theo những nguyên tắc này.

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (09)

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 David Hume

 ( ← ... tiếp theo )

MỤC VII.

Về Những Phẩm Tính Trực Tiếp Làm Chúng Ta Dễ Chịu

 

M 7.1, SBN 250

Ai là người đã từng trải qua một buổi tối với những người trầm ngâm u sầu, và đã nhận thấy trò chuyện bỗng trở nên sôi nổi như thế nào, và sự hoạt bát lan tỏa trên gương mặt, lời nói và hành vi của mọi người ra sao, khi có sự xuất hiện của một người bạn đồng hành ý nhị hóm hỉnh, hoạt bát; người như vậy sẽ dễ dàng công nhận rằng SỰ VUI VẺ mang trong mình công lao to lớn, và tự nhiên hòa giải được thiện chí của loài người. Thực vậy, không có phẩm tính nào dễ dàng truyền đạt đến mọi người xung quanh hơn thế; vì không có phẩm tính nào khác có một khuynh hướng tự thể hiện nhiều hơn, trong những trò chuyện vui vẻ và những giải trí thú vị. Ngọn lửa lan tỏa khắp xung quanh; và những người ủ rũ và buồn bã nhất thường bị cuốn vào nó. Tôi thấy khó chấp nhận được, rằng những người u sầu ghét sự vui vẻ, mặc dù Horace đã nói vậy; vì tôi luôn nhận thấy rằng, khi sự vui vẻ ở mức độ vừa phải và đúng mực, những người trầm ngâm u sầu càng vui vẻ hơn, vì nó xua tan đi sự u ám vốn họ thường bị đè nén, và mang lại cho họ một vui thích khác thường.

Hume – Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đức (08)

Một Điều Tra Về Những Nguyên Lý của Đạo Đứ

(An Enquiry Concerning the Principles of Morals)

 

David Hume

 

( ← ... tiếp theo )

 

 

MỤC VI.

Về Những Phẩm Tính Có Ích Cho Bản Thân Chúng Ta.

 

PHẦN I.

 

M 6.1, SBN 233

Có vẻ hiển nhiên rằng, bất cứ khi nào chúng ta xem xét một phẩm tính hay thói quen, nếu nó có vẻ gây thiệt hại cho chính người có nó, hay những gì làm người này thành bất lực với những công việc thực tế hoặc hành động hiệu quả, thì nó ngay lập tức bị chỉ trích và bị xếp vào hàng những lỗi lầm và khuyết điểm của người đó. Sự lười biếng, cẩu thả, thiếu trật tự và phương pháp, cố chấp, hay thay đổi, sự hấp tấp, sự dễ tin; những phẩm tính này chưa bao giờ được ai coi là không ảnh hưởng đến nhân cách; càng không được ca tụng như những thành tựu hay đức hạnh. Tác hại xuất phát từ chúng, ngay lập tức đập vào mắt chúng ta, và khiến chúng ta cảm thấy khó chịu và không tán thành.

Emily Dickinson – Đây Là Ngày Những Con Chim Về Lại

Đây Là Ngày Những Con Chim Về Lại

(These are the days when Birds come back)

Emily Dickinson

 

 

 

  

Đây Là Ngày Những Con Chim Về Lại –

Rất ít – một hay hai con –

Để ngoái nhìn quá khứ.

 

Đây là ngày bầu trời như lại tiếp tục

Màu cũ trước – lừa dối của tháng Sáu

Một ảo ảnh xanh lam và vàng ấm.