Harari – Homo Deus: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai (06)

Người-gót: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai

Homo Deus: A Brief History of Tomorrow

Yuval Noah Harari,

(...tiếp theo)

3

Tia lửa con người loé sáng

Không nghi ngờ gì rằng Homo sapiens là loài vật mạnh nhất trên thế giới. Homo sapiens cũng thích nghĩ rằng nó hưởng một địa vị tinh thần đạo đức siêu việt, và rằng mạng sống con người thì giá trị hơn nhiều so với mạng sống của con lợn, con voi, hay con chó sói. Điều này thì kém rõ ràng hơn. Có phải sức mạnh lớn lao làm nên lẽ phải đạo đức? Có phải mạng người quý hơn mạng lợn đơn giản chỉ vì tập thể loài người thì mạnh hơn tập thể loài lợn? Nước USA hùng mạnh hơn Afghanistan rất nhiều; có phải điều này hàm ý rằng những mạng sống người USA có giá trị nội tại lớn hơn của những người Afghanistan?

Harari – Homo Deus: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai (05)

Người-gót: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai

Homo Deus: A Brief History of Tomorrow

Yuval Noah Harari

(...tiếp theo)

 

Phần I

Homo sapiens chinh phục thế giới

Sự khác biệt giữa loài người và những loài động vật khác là gì?

Loài người chúng ta chinh phục thế giới như thế nào?

Có phải Homo sapiens là một dạng sống cao hơn tất cả, hay chỉ là kẻ bắt nạt láng giềng?

2

Kỷ nguyên mới của con người [1]

Đối với những loài động vật khác, con người trở thành gót đã từ lâu. Chúng ta không muốn ngẫm nghĩ quá kỹ về điều này, vì chúng ta đặc biệt đã không là những gót công bằng hay có lòng thương xót. Nếu bạn xem tivi của hội National Geographic, xem một phim của công ti Walt Disney, hoặc đọc một quyển sách về những chuyện cổ tích, bạn có thể dễ dàng có ấn tượng rằng hành tinh Quả Đất là nơi sinh sống đông đảo của những sư tử, chó sói và hổ, chúng đều tương đương sánh ngang với con người chúng ta. Vua sư tử Simba nắm quyền sinh sát những động vật chốn rừng sâu; Cô bé quàng Khăn đỏ cố gắng lừa tránh con Sói già ghê gớm; và chú bé Mowgli can đảm đương đầu với con hổ Shere Khan. Nhưng trong thực tại, chúng đã không còn đó nữa. Những TV, sách, tưởng tượng và những ác mộng của chúng ta vẫn còn chúng đầy đủ, nhưng những Simbas, Shere Khans và Con Sói Già ghê gớm của trái đất chúng ta đang biến mất dần. Thế giới chủ yếu là chốn sinh sống của con người và những động vật được họ chăn nuôi.

Harari – Homo Deus: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai (04)

Người-gót: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai

Homo Deus: A Brief History of Tomorrow

Yuval Noah Harari

(...tiếp theo)

Một lịch sử Ngắn gọn của những Sân cỏ

Nếu lịch sử không tuân theo bất kỳ những quy luật bền vững nào, và nếu chúng ta không thể tiên đoán giòng chảy tương lai của nó, tại sao nghiên cứu nó? Thường thường có vẻ rằng mục đích chính yếu của khoa học là để tiên đoán tương lai – những nhà khí tượng được mong đợi để dự báo thời tiết, liệu ngày mai mưa hay nắng; những nhà kinh tế tất sẽ biết việc giảm giá đồng tiền đang dùng liệu sẽ chuyển hướng hay đưa thẳng vào một khủng hoảng kinh tế; những y sĩ giỏi thấy trước liệu điều trị dùng hoá học hay dùng phóng xạ, cách nào sẽ thành công hơn trong việc chữa bệnh cancer phổi. Tương tự như vậy, những nhà sử học được yêu cầu khảo sát những việc làm của tổ tiên chúng ta, để chúng ta có thể lập lại những quyết định khôn ngoan của họ, và tránh những sai lầm của họ. Nhưng là điều hầu như không bao giờ làm được thế, vì hiện tại thì thật đúng là rất khác biệt với quá khứ. Nghiên cứu những chiến thuật của Hannibal trong Chiến tranh Punic Thứ hai, như để bắt chước chúng trong Chiến tranh Thế giới thứ Ba, là điều phí thì giờ. Những gì đã làm hay trong những trận chiến kỵ binh, sẽ không tất định là nhiều lợi ích trong chiến tranh cyber.

Harari – Homo Deus: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai (03)

Người-gót: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai

Homo Deus: A Brief History of Tomorrow

Yuval Noah Harari,

(...tiếp theo)

Những Gót của Trái đất

Trong sự tìm kiếm hạnh phúc tuyệt đối và sự không chết, loài người trong thực tế, đang cố gắng để ‘nâng cấp’ [1] chính mình vào thành những gót. Không chỉ vì đây là những phẩm chất siêu phàm, nhưng vì để vượt thắng tuổi già và đau khổ, loài người trước tiên sẽ phải có được, giống như gót, sự kiểm soát trên tầng nền tảng cơ sở sinh học của riêng họ. Nếu chúng ta từng bao giờ có quyền lực dùng kiến thức kỹ thuật để giải quyết cái chết và đau đớn bằng đem chúng ra khỏi hệ thống của chúng ta, cùng sức mạnh đó có lẽ sẽ là đủ để dùng kỹ thuật để sửa chữa, tạo dựng hệ thống của chúng ta trong gần như bất cứ cách nào chúng ta thích, và lôi kéo thay đổi những cơ quan cơ thể, những cảm xúc và trí tuệ thông minh của chúng ta trong muôn vàn những cách thức. Bạn có thể mua cho mình sức mạnh của Hercules, vẻ kiều diễm gợi tình của Aphrodite, trí tuệ của Athena, hay sự điên say của Dionysus, nếu đó là những gì bạn thực sự ước muốn. Cho đến nay, làm tăng lên quyền năng của con người chủ yếu dựa vào việc nâng cấp những dụng cụ bên ngoài của chúng ta. Trong tương lai nó có thể dựa nhiều hơn vào sự nâng cấp cơ thể và não thức con người, hoặc vào sự hoà nhập trực tiếp chúng ta với những dụng cụ của chúng ta.

Harari – Homo Deus: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai (02)

Người-gót: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai

Homo Deus: A Brief History of Tomorrow

(ההיסטוריה של המחר)

Yuval Noah Harari

(יובל נח הררי)

(...tiếp theo)

Dâng Tặng

Người thày của tôi, S. N. Goenka (1924-2013),

Người yêu thương dạy tôi những điều quan trọng.

Harari – Homo Deus: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai (01)

Người-gót: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai

(Homo Deus: A Brief History of Tomorrow)

Yuval Noah Harari

“Nghiên cứu lịch sử nhằm nới lỏng sự kìm kẹp của quá khứ ... Nó sẽ không bảo chúng ta chọn lựa những gì, nhưng ít nhất nó cho chúng ta có được nhiều lựa chọn hơn.” – Yuval Noah Harari

Lời Giới thiệu của Tác giả:

Sapiens: một Lịch sử Ngắn gọn của loài Người đã mô tả loài người đã chinh phục thế giới như thế nào, nhờ vào khả năng có một không hai của họ để tin vào những huyền thoại tập thể về những gót, về tiền bạc, về bình đẳng và tự do. Người-gót: một Lịch sử Ngắn gọn của Ngày mai xem xét những gì có thể xảy ra với thế giới, khi những huyền thoại cũ này kết hợp với những kỹ thuật mới có quyền năng giống như của gót, như AI trong những computer ứng xử như con người [1], và công nghệ di truyền học. [2]

Plato – Protagoras (6)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếp theo ....)

[348c]

Với tôi, có vẻ rằng Protagoras đã bị những lời của Alcibiades làm cho ngượng ngùng, chưa kể đến sự khăng khăng của Callias, và thực sự là của toàn bộ khách khứa và những người đi cùng với họ. Đến cuối cùng, ông đã miễn cưỡng tự buộc mình để lại tiếp tục cuộc đàm thoại của chúng tôi, và tỏ ý ông đã sẵn sàng để nhận những câu hỏi.

“Protagoras”, tôi đã nói, “tôi không muốn bạn nghĩ rằng động cơ của tôi khi nói chuyện với bạn là bất cứ gì khác ngoài việc để có lấy một cái nhìn thật vững chắc về những điều vốn chúng làm tôi liên tục bối rối không hiểu. Tôi nghĩ rằng Homer đã nói việc đó tất cả, trong câu:

Đi lần lượt trước sau, một người nhận thức trước người kia. [1] 

Plato – Protagoras (5)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếp theo ....)

[339a]

Như thế, ông đã bắt đầu đặt những câu hỏi đại loại gì đó như thế này: “Tôi suy xét, Socrates, rằng phần lớn nhất của sự giáo dục của một người là nắm vững được sự thành thạo về thơ ca, nói thế tôi muốn nói đến khả năng để hiểu những lời của những nhà thơ, để biết khi nào một bài thơ được sáng tác theo đúng luật thơ và khi nào không, và để biết phân tích một bài thơ như thế nào, và trả lời được những câu hỏi về nó. Thế nên, dòng câu hỏi của tôi bây giờ sẽ vẫn quan tâm về chủ đề của thảo luận của chúng ta hiện giờ, cụ thể là sự xuất sắc, nhưng diễn tả lại trong lĩnh vực của thơ ca. Bây giờ, đâu đó Simonides có nói với Scopas, con trai của Creon người thành Thessaly:

Cho một người để trở thành tốt thực sự thì khó,

những bàn tay và những bàn chân và não thức vững chãi kiên định

đều được xây dựng khéo léo không trách chỗ nào được. . .

Plato – Protagoras (4)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếptheo ....)

[328d]

Protagoras kết thúc biểu diễn điêu luyện của ông ở đây và đã ngưng nói. Tôi đã mê mẩn và chỉ (biết) nhìn ông một đỗi lâu như thể ông sẽ còn nói thêm. Tôi vẫn còn náo nức để lắng nghe, nhưng khi tôi trông thấy rằng ông đã ngừng thực sự, tôi đã tự chấn tĩnh, nhìn Hippocrates, và đã chỉ vừa đủ gượng để nói: “Người con của Apollodorus, tôi thật biết ơn bạn biết bao, vì đề nghị của bạn rằng tôi hãy đến đây. Thật là tuyệt vời để được nghe từ Protagoras những gì tôi đã vừa nghe. Trước đây, tôi đã từng nghĩ là không có sự thực hành nào của con người về ứng xử qua đó sự tốt lành trở nên (điều) tốt lành, nhưng bây giờ tôi được thuyết phục rằng có [1], chỉ trừ một chướng ngại nhỏ vốn Protagoras rồi sẽ giải thích để gạt đi, tôi chắc chắn thế, vì ông đã giải thích để gạt đi quá nhiều rồi. Bây giờ, bạn có thể nghe một bài nói chuyện tương tự như thế này từ Pericles, hay từ một vài nhà hùng biện thành thạo khác, nếu bạn xảy ra có mặt khi một ai trong số họ đang nói về đề tài này.

Plato – Protagoras (3)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếptheo ....)

[320d]

“Đã có một thời, khi những vị gót thì có, nhưng những loài chịu sống chết thì không. Lúc đến thời gian cho sự khởi nguyên đã ấn định của chúng, những vị gót đã đúc khuôn chúng bên trong trái đất, trộn cùng với nhau đất và lửa, và những hợp chất khác nhau của đất và lửa. Khi họ đã sẵn sàng để đưa chúng ra ánh sáng, những vị gót giao cho Prometheus và Epimetheus [1] phụ trách việc thêm thắt trang điểm cho chúng, và gán cho mỗi loài những quyền hạn và những khả năng phù hợp của nó.

“Epimetheus đã xin Prometheus cho riêng mình đặc quyền gán những khả năng. “Khi tôi đã hoàn thành việc phân phát,” ông nói, “anh có thể kiểm soát lại.” Prometheus đã đồng ý, và Epimetheus bắt đầu phân phát những khả năng. 

Plato – Timaeus

Timaeus

(Τίμαιος)

Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

Dẫn nhập của người biên tập bản tiếng Anh

Timaeus  đem cho người đọc một trưng bày về thuật hùng biện, không phải một đàm thoại triết học. Trong phần dẫn nhập của câu chuyện, Socrates xem xét lại những trình bày của chính ông ngày hôm trước về những cơ cấu tổ chức của thành phố lý tưởng (có thể nói là trong Republic), nhưng nhân vật Timaeus đã chiếm trọn phần còn lại của đàm thoại, bằng một bài nói chuyện rất dài, mô tả sự sáng tạo của thế giới. Những đàm thoại khác trong tổng tập những văn bản của Plato cũng tương tự, thường bao gồm một bài nói chuyện duy nhất: không chỉ nhắc đến Apology được đọc nhiều, nhưng điều này cũng đúng với (những bản văn ít phổ thông hơn, như) Critias (bản văn song hành nhưng không đầy đủ của Timaeus) và Menexenus. Nhưng bài nói chuyện của Timaeus thì duy nhất trong số chúng, ở chỗ nó có một nội dung triết học dàn trải lớn rộng: ở đây chúng ta có triết lý, nhưng là lý thuyết về sự tạo dựng vũ trụ, với lời lẽ khoa trương lớn lao và cường điệu hoa mĩ, không phải tiến trình điều tra biện chứng của những hỏi đáp với ngôn ngữ dung dị, vốn thấy trong hầu hết những đàm thoại triết học khác của Plato. Nếu muốn một so sánh tương đương, phải tìm đến Phaedrus, trong đó Socrates có hai bài nói chuyện về tình yêu nhục dục, đặc biệt là bài thứ hai, một cách tương tự cũng trình bày những luận đề triết học, nhưng khoác trang phục của tu từ học, đầy những hình ảnh rực rỡ, diễm lệ.

Plato – Protagoras (2)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếptheo ....)

[310b]

Sáng nay vừa đúng trước bình minh, trong khi trời vẫn còn tối, Hippocrates, [1] con trai của Apollodorus và anh của Phason, đã đập cửa nhà tôi với cây gậy của anh, và khi cửa đã mở cho anh, anh đã xông thẳng vào và la toáng lên bằng cái giọng đó của anh ta, “Socrates, ông đã thức hay còn ngủ?”

Nhận được giọng nói của anh, tôi nói, “Có phải Hippocrates đó không? Không có tin xấu đấy chứ, tôi hy vọng.”

“Không, chỉ có tin tốt”, anh nói.

Plato – Sophist (6)

Sophist 

(Σοφιστής)

 Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

 (tiếp theo ...)

3.4 Phân tích về Không-thực (259d9-264b8)

[259d]

Người khách: Điều chúng ta đã nói trước đây sớm hơn. Đó là, chúng ta nên bỏ mặc – những sự vật việc không đi đến đâu, vô nghĩa như thế này – lại một mình. Thay vào đó chúng ta sẽ có khả năng theo dõi những gì một người nói và xem xét nó thật kỹ lưỡng từng bước một. Khi người ấy nói rằng gì là khác biệt thì cũng giống là một như nhau trong một cách nào đó, hoặc gì là giống là một như nhau thì khác biệt trong một cách nào đó, chúng ta nên hiểu đúng cách nào người ấy muốn nói có nghĩa gì, và phương diện chính xác trong đó người ấy nói rằng sự vật việc thì giống như nhau hoặc khác biệt. Nhưng khi một ai đó trong đầu cho rằng gì đó thì tương tự như nhau nhưng xuất hiện khác nhau chẳng trong bất kỳ trật tự nào cả, hay ngược lại, hay khi người ấy trong đầu cho rằng gì đó lớn hiện ra nhỏ, hay một gì đó tương tự (như nhau nhưng) hiện ra không giống nhau – tốt, nếu ai đó thích thú trầm trồ liên tục ném ra những đối nghịch giống như thế trong thảo luận, đó thì không là sự phủ bác đích thực. Nó rõ ràng chỉ là đầu óc con trẻ còn sơ sinh của một ai đó là người đã mới vào đúng trong sự tiếp xúc với những gì đó là [1]