Thursday, January 30, 2025

Hume – Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (06)

Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo

(The Natural History of Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )



 




Tiết XIII. 

Những khái niệm nghịch đạo về bản chất thiêng liêng trong những tôn giáo phổ biến thuộc cả hai loại



 N 13.1, Bãi 77

Tôn giáo nguyên thủy nhất của loài người chủ yếu phát sinh từ một sợ hãi lo lắng về những biến cố tương lai; và người ta có thể dễ dàng hình dung ra những khái niệm nào sẽ tự nhiên nảy sinh về những thế lực vô hình, chưa biết đến, khi con người nằm dưới những sợ hãi u tối vô vọng của bất kỳ loại nào. Mọi hình ảnh về sự trả thù, sự nghiêm khắc, sự tàn ác và dã tâm ác ý phải xảy ra, và tăng sâu thêm kinh hoàng khiếp sợ, đè nặng những người theo tôn giáo hoang mang. Một khi sự hoảng loạn chiếm lấy não thức, trí tưởng tượng bồn chồn sẽ nhân lên những đối tượng đáng sợ này; trong khi bóng tối sâu thẳm đó – hoặc tệ hơn nữa, tia sáng chập chờn đó – bao quanh chúng ta, thể hiện những bóng ma của thần thánh dưới những hình dạng đáng sợ nhất có thể tưởng tượng được. Và không có khái niệm nào về sự gian ác đồi trụy vốn những tín đồ sợ hãi này không sẵn sàng, không chút do dự gán cho vị thần của họ..

 

Saturday, January 18, 2025

Hume – Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (05)

Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo

(The Natural History of Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )





Tiết XI. 

Về hợphay phi lý.

 

N 11.1, Bea 65

Đây là một quan sát khác có cùng mục đích và là một bằng chứng mới cho thấy rằng sự băng hoại của những đức tính hoặc nguyên lý cao nhất dẫn đến những kết quả tồi tệ nhất. Nếu chúng ta xem xét, không thành kiến, thần thoại của người ngoại giáo cổ xưa, như được những nhà thơ trình bày, chúng ta có thể thấy nó ít phi lý hơn nhiều so với những gì chúng ta đã tưởng ban đầu. Đâu là khó khăn trong việc hình dung rằng những sức mạnh hay nguyên lý giống nhau, bất kể chúng là gì, đã hình thành nên thế giới hữu hình này, con người và động vật, cũng đã tạo ra một loài sinh vật thông minh, có bản chất tinh tế hơn và quyền năng lớn hơn những loài còn lại? Việc những sinh vật này có thể thể hiện khuynh hướng thất thường, trả thù, tình cảm và ngay cả dâm đãng là điều dễ dàng hình dung được; cũng như không có hoàn cảnh nào trong chúng ta dễ gây ra những tệ nạn như vậy, hơn là sự cho phép của quyền năng tuyệt đối. Và tóm lại, toàn bộ hệ thống thần thoại thì rất tự nhiên, đến nỗi, trong vô số hành tinh và những thế giới trong vũ trụ này, dường như rất có thể xảy ra rằng, ở đâu đó, nơi này hay nơi khác, một hệ thống như vậy có thể được hiện thực hóa.

Friday, January 17, 2025

Hume – Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (04)

Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo

(The Natural History of Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )






Tiết. VIII. 

Trào Lưu Thay Đổi Của Tin Nhiều Gót Và Tin Một Gót

 

N 8.1, Bea 58

Điều đáng chú ý, rằng những nguyên lý của tôn giáo có một loại trào lưu của thay đổi lên xuống trong não thức con người, và rằng con người có một khuynh hướng tự nhiên từ tín ngưỡng sùng bái thờ linh tượng vươn lên những ý tưởng tin một gót, rồi lại chìm xuống từ tin một gót đến thờ linh tượng. Giới bình dân ít học, thực ra, nghĩa là tất cả loài người, ngoại trừ một số ít, ngu muội và không được hướng dẫn, không bao giờ nâng chiêm nghiệm của họ hướng lên vòm trời cao. Họ cũng không dự vào việc tìm hiểu sâu xa cấu trúc bí ẩn của thực vật hoặc động vật, trong phạm vi khiến họ có thể nhận ra sự là-có của một trí tuệ tối cao hoặc một quyền năng thần thánh, ban phát trật tự cho mọi phần của tự nhiên. Họ xem xét những công trình đáng ngưỡng phục này trong một cái nhìn hạn hẹp và cá nhân hơn; thấy rằng hạnh phúc và đau khổ của họ phụ thuộc vào ảnh hưởng bí mật, và sự đồng thuận không lường trước của những đối tượng bên ngoài, họ xem xét, với liên tục chú ý, những nguyên nhân chưa biết, chi phối tất cả những sự kiện tự nhiên này, và phân phối hạnh phúc và đau khổ, may mắn và bất hạnh, qua sự hoạt động mạnh mẽ nhưng thầm lặng của chúng. Những nguyên nhân chưa biết này vẫn được gọi đến để được giải thích hay hỗ trợ mỗi lần xuất hiện; và trong diện mạo tổng quát hay hình ảnh mờ mịt này, là những đối tượng vĩnh cửu của hy vọng và sợ hãi, của mong muốn và lo lắng của con người. Dần dần, trí tưởng tượng tích cực của con người, không thoải mái với khái niệm trừu tượng này về những đối tượng, vốn luôn được dùng liên tục, bắt đầu biến chúng thành cụ thể hơn và khoác lên chúng những hình dạng phù hợp hơn với khả năng hiểu biết tự nhiên của nó. Nó tượng trưng cho họ là những sinh vật hữu hình cảm giác được, thông minh, giống như loài người; được thương yêu và thù hận khởi động, và mềm dẻo thuyết phục bằng những tặng vật và những cầu khẩn, bởi những khấn nguyện và hiến tế hy sinh. Do đó có nguồn gốc của tôn giáo: Và thế đó, có nguồn gốc của thờ linh tượng hay tôn giáo tin nhiều gót.

Saturday, January 11, 2025

Hume – Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (03)

Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo

(The Natural History of Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )





Tiết V.

Những hình thức khác nhau của Ý tưởng Tin Nhiều Gót: Ẩn dụ, Thờ-Anh Hùng


 N 5.1, Bea 49

Nhưng chủ yếu công việc hiện tại của chúng ta là xem xét thuyết tin-nhiều-gót thô thiển của những người ít học, và truy tìm những biểu hiện khác nhau của nó đến những nguyên lý trong bản chất con người vốn nó bắt nguồn từ đó.

 

N 5.2, Bea 49

Bất kỳ ai là người tìm học bằng luận cứ, sự là-có của quyền năng thông minh vô hình. phải suy luận từ sự sáng chế đáng ngưỡng phục những vật thể tự nhiên, và phải giả định rằng thế giới là tạo phẩm tài ba của đấng thiêng liêng đó, nguyên nhân nguyên thủy của vạn vật. Nhưng những người theo thuyết tin nhiều thần linh thông tục, không chấp nhận ý tưởng của một sức mạnh thần thánh thông minh vô hình, là đấng sáng tạo vạn vật, thay vào đó coi mỗi phần của vũ trụ như một vị thần riêng biệt. Họ tưởng tượng rằng những đặc điểm hữu hình và nổi bật của tự nhiên chính là những vị thần thực sự. Mặt trời, mặt trăng và những sao, đều là những thần linh trong hệ thống của những người này: Suối nước nguồn sông là nơi những nữ thần trú ngụ và cây cối là nơi những hamadryad sinh sống. Ngay cả những động vật như khỉ, chó và mèo cũng thường trở nên thiêng liêng trong mắt những người theo thuyết tin một gót thường tục, và gây cho họ gây ấn tượng tôn kính. Và do đó, dù khuynh hướng tin vào quyền năng thông minh vô hình trong tự nhiên của con người mạnh mẽ đến đâu, khuynh hướng tập trung chú ý của họ vào những vật thể hữu hình, nhạy cảm dễ thấy, cũng mạnh mẽ không kém; và để dung hòa những khuynh hướng đối lập này, họ được dẫn đến sự kết hợp quyền năng vô hình với một số vật thể hữu hình.

Saturday, January 4, 2025

Hume – Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (02)

 Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo

(The Natural History of Religion)

David Hume

( ← ... tiếp theo )

 


 


Tiết III.

Tiếp tục cùng đề tài

 

N 3.1, Bea 40

Chúng ta được đặt vào thế giới này, như trong một “đại hý trường”, ở đó những nguồn gốc và những nguyên nhân thực của mọi biến cố đều hoàn toàn bị che giấu khỏi chúng ta; chúng ta cũng không đủ khôn ngoan để thấy trước hay có đủ sức mạnh để ngăn chặn những bất hạnh này vốn chúng liên tục đe dọa chúng ta. Chúng ta luôn bị treo lơ lửng giữa sống và chết, khỏe mạnh và bệnh tật, dư thừa và thiếu thốn; vốn đã phân phối giữa những loài người bởi những nguyên nhân bí mật và chưa biết, hoạt động của chúng thường bất ngờ và luôn không thể giải thích được. Khi đó, nguyên nhân chưa biết này trở thành đối tượng thường trực của hy vọng và sợ hãi của chúng ta; và trong khi những tình cảm được giữ trong tình trạng báo động liên tục bởi một chờ đợi lo lắng về những biến cố, thì trí tưởng tượng cũng được dùng một cách tương tự trong việc hình thành những ý tưởng về những sức mạnh đó mà chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào. Liệu con người có thể mổ xẻ thiên nhiên, theo triết lý có thể xảy ra nhất, ít nhất là dễ hiểu nhất, rằng những nguyên nhân này không gì khác ngoài sự đan dệt và cấu trúc cụ thể của chính những bộ phận nhỏ bé của cơ thể họ và của những vật thể bên ngoài; và rằng, bằng một guồng máy đều đặn và liên tục, tất cả những biến cố được tạo ra, vốn họ rất quan tâm về chúng. Nhưng triết lý này vượt quá sự thấu hiểu của đám đông ngu muội, những người chỉ có thể hình dung những nguyên nhân chưa biết một cách tổng quát và mù mờ; dù trí tưởng tượng của họ, thường xuyên được cùng một chủ thể đem dùng, phải vất vả để hình thành một số ý tưởng cụ thể và khác biệt về chúng. Họ càng xem xét bản thân những nguyên nhân này và sự bất trắc trong hoạt động của chúng, thì họ càng ít hài lòng với những tìm kiếm của họ; và, dù không sẵn lòng, cuối cùng họ cũng phải từ bỏ một cố gắng gian nan như vậy, nếu không phải vì một khuynh hướng trong bản chất con người, dẫn đến một hệ thống, mang lại cho họ một sự hài lòng nào đó.

Wednesday, January 1, 2025

Hume – Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (01)

Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo

The Natural History of Religion (1757-1777)

David Hume

(1711-1776)

 

 


 

    

Thay lời dẫn nhập

 

1.

Nhìn chung, Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo (1757) và Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên (1779) của David Hume là những tấn công liên tục vào những khái niệm đương thời về Gót, vị thần linh tối cao trong đạo KiTô, và vị trí của tôn giáo trong lịch sử. Lịch Sử Tự Nhiên Của Tôn Giáo là một phân tích trực tiếp về những nguyên nhân của tôn giáo, những động lực tâm lý đằng sau một tin tưởng vào Gót và sự tiến hóa tự nhiên tiếp theo của tôn giáo trong những kinh nghiệm sinh hoạt của con người theo thời gian. Xuất bản sau khi ông đã qua đời, Những Đàm Thoại Về Tôn Giáo Tự Nhiên kể lại một thảo luận dài giữa ba người đại diện cho ba quan điểm: Demea biện luận rằng sự là-có của Gót có thể được chứng minh a priori qua luận chứng hợp lý, Cleanthes tin rằng sự là-có của Gót có thể được chứng minh a posteriori qua một phiên bản của luận chứng thiết kế và Philo hoài nghi cả hai dòng luận chứng. Trong khi The Natural History of Religion là một luận văn về tâm lý và lịch sử về tôn giáo, Dialogues Concerning Natural Religion là một luận văn triết học về bản chất của tôn giáo.