Plato – Protagoras (6)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếp theo ....)

[348c]

Với tôi, có vẻ rằng Protagoras đã bị những lời của Alcibiades làm cho ngượng ngùng, chưa kể đến sự khăng khăng của Callias, và thực sự là của toàn bộ khách khứa và những người đi cùng với họ. Đến cuối cùng, ông đã miễn cưỡng tự buộc mình để lại tiếp tục cuộc đàm thoại của chúng tôi, và tỏ ý ông đã sẵn sàng để nhận những câu hỏi.

“Protagoras”, tôi đã nói, “tôi không muốn bạn nghĩ rằng động cơ của tôi khi nói chuyện với bạn là bất cứ gì khác ngoài việc để có lấy một cái nhìn thật vững chắc về những điều vốn chúng làm tôi liên tục bối rối không hiểu. Tôi nghĩ rằng Homer đã nói việc đó tất cả, trong câu:

Đi lần lượt trước sau, một người nhận thức trước người kia. [1] 

Plato – Protagoras (5)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếp theo ....)

[339a]

Như thế, ông đã bắt đầu đặt những câu hỏi đại loại gì đó như thế này: “Tôi suy xét, Socrates, rằng phần lớn nhất của sự giáo dục của một người là nắm vững được sự thành thạo về thơ ca, nói thế tôi muốn nói đến khả năng để hiểu những lời của những nhà thơ, để biết khi nào một bài thơ được sáng tác theo đúng luật thơ và khi nào không, và để biết phân tích một bài thơ như thế nào, và trả lời được những câu hỏi về nó. Thế nên, dòng câu hỏi của tôi bây giờ sẽ vẫn quan tâm về chủ đề của thảo luận của chúng ta hiện giờ, cụ thể là sự xuất sắc, nhưng diễn tả lại trong lĩnh vực của thơ ca. Bây giờ, đâu đó Simonides có nói với Scopas, con trai của Creon người thành Thessaly:

Cho một người để trở thành tốt thực sự thì khó,

những bàn tay và những bàn chân và não thức vững chãi kiên định

đều được xây dựng khéo léo không trách chỗ nào được. . .

Plato – Protagoras (4)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếptheo ....)

[328d]

Protagoras kết thúc biểu diễn điêu luyện của ông ở đây và đã ngưng nói. Tôi đã mê mẩn và chỉ (biết) nhìn ông một đỗi lâu như thể ông sẽ còn nói thêm. Tôi vẫn còn náo nức để lắng nghe, nhưng khi tôi trông thấy rằng ông đã ngừng thực sự, tôi đã tự chấn tĩnh, nhìn Hippocrates, và đã chỉ vừa đủ gượng để nói: “Người con của Apollodorus, tôi thật biết ơn bạn biết bao, vì đề nghị của bạn rằng tôi hãy đến đây. Thật là tuyệt vời để được nghe từ Protagoras những gì tôi đã vừa nghe. Trước đây, tôi đã từng nghĩ là không có sự thực hành nào của con người về ứng xử qua đó sự tốt lành trở nên (điều) tốt lành, nhưng bây giờ tôi được thuyết phục rằng có [1], chỉ trừ một chướng ngại nhỏ vốn Protagoras rồi sẽ giải thích để gạt đi, tôi chắc chắn thế, vì ông đã giải thích để gạt đi quá nhiều rồi. Bây giờ, bạn có thể nghe một bài nói chuyện tương tự như thế này từ Pericles, hay từ một vài nhà hùng biện thành thạo khác, nếu bạn xảy ra có mặt khi một ai trong số họ đang nói về đề tài này.

Plato – Protagoras (3)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếptheo ....)

[320d]

“Đã có một thời, khi những vị gót thì có, nhưng những loài chịu sống chết thì không. Lúc đến thời gian cho sự khởi nguyên đã ấn định của chúng, những vị gót đã đúc khuôn chúng bên trong trái đất, trộn cùng với nhau đất và lửa, và những hợp chất khác nhau của đất và lửa. Khi họ đã sẵn sàng để đưa chúng ra ánh sáng, những vị gót giao cho Prometheus và Epimetheus [1] phụ trách việc thêm thắt trang điểm cho chúng, và gán cho mỗi loài những quyền hạn và những khả năng phù hợp của nó.

“Epimetheus đã xin Prometheus cho riêng mình đặc quyền gán những khả năng. “Khi tôi đã hoàn thành việc phân phát,” ông nói, “anh có thể kiểm soát lại.” Prometheus đã đồng ý, và Epimetheus bắt đầu phân phát những khả năng. 

Plato – Timaeus

Timaeus

(Τίμαιος)

Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

Dẫn nhập của người biên tập bản tiếng Anh

Timaeus  đem cho người đọc một trưng bày về thuật hùng biện, không phải một đàm thoại triết học. Trong phần dẫn nhập của câu chuyện, Socrates xem xét lại những trình bày của chính ông ngày hôm trước về những cơ cấu tổ chức của thành phố lý tưởng (có thể nói là trong Republic), nhưng nhân vật Timaeus đã chiếm trọn phần còn lại của đàm thoại, bằng một bài nói chuyện rất dài, mô tả sự sáng tạo của thế giới. Những đàm thoại khác trong tổng tập những văn bản của Plato cũng tương tự, thường bao gồm một bài nói chuyện duy nhất: không chỉ nhắc đến Apology được đọc nhiều, nhưng điều này cũng đúng với (những bản văn ít phổ thông hơn, như) Critias (bản văn song hành nhưng không đầy đủ của Timaeus) và Menexenus. Nhưng bài nói chuyện của Timaeus thì duy nhất trong số chúng, ở chỗ nó có một nội dung triết học dàn trải lớn rộng: ở đây chúng ta có triết lý, nhưng là lý thuyết về sự tạo dựng vũ trụ, với lời lẽ khoa trương lớn lao và cường điệu hoa mĩ, không phải tiến trình điều tra biện chứng của những hỏi đáp với ngôn ngữ dung dị, vốn thấy trong hầu hết những đàm thoại triết học khác của Plato. Nếu muốn một so sánh tương đương, phải tìm đến Phaedrus, trong đó Socrates có hai bài nói chuyện về tình yêu nhục dục, đặc biệt là bài thứ hai, một cách tương tự cũng trình bày những luận đề triết học, nhưng khoác trang phục của tu từ học, đầy những hình ảnh rực rỡ, diễm lệ.

Plato – Protagoras (2)

Protagoras

(Πρωταγόρας)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếptheo ....)

[310b]

Sáng nay vừa đúng trước bình minh, trong khi trời vẫn còn tối, Hippocrates, [1] con trai của Apollodorus và anh của Phason, đã đập cửa nhà tôi với cây gậy của anh, và khi cửa đã mở cho anh, anh đã xông thẳng vào và la toáng lên bằng cái giọng đó của anh ta, “Socrates, ông đã thức hay còn ngủ?”

Nhận được giọng nói của anh, tôi nói, “Có phải Hippocrates đó không? Không có tin xấu đấy chứ, tôi hy vọng.”

“Không, chỉ có tin tốt”, anh nói.

Plato – Sophist (6)

Sophist 

(Σοφιστής)

 Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

 (tiếp theo ...)

3.4 Phân tích về Không-thực (259d9-264b8)

[259d]

Người khách: Điều chúng ta đã nói trước đây sớm hơn. Đó là, chúng ta nên bỏ mặc – những sự vật việc không đi đến đâu, vô nghĩa như thế này – lại một mình. Thay vào đó chúng ta sẽ có khả năng theo dõi những gì một người nói và xem xét nó thật kỹ lưỡng từng bước một. Khi người ấy nói rằng gì là khác biệt thì cũng giống là một như nhau trong một cách nào đó, hoặc gì là giống là một như nhau thì khác biệt trong một cách nào đó, chúng ta nên hiểu đúng cách nào người ấy muốn nói có nghĩa gì, và phương diện chính xác trong đó người ấy nói rằng sự vật việc thì giống như nhau hoặc khác biệt. Nhưng khi một ai đó trong đầu cho rằng gì đó thì tương tự như nhau nhưng xuất hiện khác nhau chẳng trong bất kỳ trật tự nào cả, hay ngược lại, hay khi người ấy trong đầu cho rằng gì đó lớn hiện ra nhỏ, hay một gì đó tương tự (như nhau nhưng) hiện ra không giống nhau – tốt, nếu ai đó thích thú trầm trồ liên tục ném ra những đối nghịch giống như thế trong thảo luận, đó thì không là sự phủ bác đích thực. Nó rõ ràng chỉ là đầu óc con trẻ còn sơ sinh của một ai đó là người đã mới vào đúng trong sự tiếp xúc với những gì đó là [1]

Plato – Sophist (5)

Sophist 

(Σοφιστής)

Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếp theo ...)

3.3 Kết hợp cả hai

[251a]

Người khách: Chúng ta hãy cho một giải thích về việc chúng ta gọi chính cùng một sự vật việc, bất kể nó có thể là gì, bằng nhiều những tên gọi, như thế nào.

Theaetetus: Như gì, chẳng hạn? Hãy cho tôi một thí dụ.

Người khách: Chúng ta chắc chắn đang nói về cùng một người, dẫu ngay cả khi chúng ta gọi tên người ấy với nhiều chỉ định, đó là, khi chúng ta áp dụng những màu sắc vào người ấy, và những hình dạng, những kích thước, những thiếu xót, và những đức tính. Trong những trường hợp này và triệu những trường hợp khác, chúng ta nói rằng người ấy không chỉ là một người, nhưng cũng ‘thì’ tốt, và vô hạn định nhiều những thứ khác nhau. Và tương tự cùng một diễn giải, chúng ta nhận một sự vật việc là một, và đồng thời chúng ta nói về nó như nhiều, bằng việc dùng nhiều tên cho nó.

Plato – Sophist (4)

Sophist 

(Σοφιστής)

Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếp theo ...)

3.2 Khó hiểu với ‘gì đó là’

[242b]

Người khách: Tôi sợ rằng với bạn tôi sẽ có vẻ như bị lãng trí, nếu tôi luôn thay đổi vị trí của tôi, dịch tới lại trở lui, sau khi nói rõ những gì tôi đã nói. Đó là vì lợi ích cho bạn mà chúng ta sẽ phải cố gắng để bác bỏ những gì Parmenides nói – nếu chúng ta có thể làm được điều đó.

Theaetetus: Vậy xin cứ tiếp tục. Đừng lo lắng gì về điều đó. Tôi sẽ không nghĩ rằng ông ứng xử không thích đáng, dù trong bất kỳ cách nào, nếu ông cứ tiến tới thẳng với sự bác bỏ và thuyết minh của ông.

Người khách: Tốt, vậy tôi sẽ bắt đầu cuộc thảo luận nguy hiểm này thế nào đây? Con đường chúng ta phải tuyệt đối chuyển sang để bước tới, cậu bé của tôi, là thế này.

Theaetetus: Cụ thể là, ...?

Plato – Sophist (3)

Sophist 

(Σοφιστής)

Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)


(tiếp theo ...)

[231e]

Người khách: Sự xuất hiện thứ sáu thì còn bàn cãi, không đồng ý kiến, nhưng chúng ta vẫn thực hiện được một nhân nhượng với ông ta, và nhận điều đó rằng ông ta làm sạch hồn người cho hết những tin tưởng vốn ngăn trở, có ảnh hưởng tới sự hiểu biết.

Theaetetus: Chắc chắn.

Người khách: Vậy thì, giả định người ta dùng tên gọi của một loại chuyên môn duy nhất cho một người nào đó, nhưng ông ta hiện ra như có kiến ​​thức chuyên môn về nhiều sự vật việc. Trong một trường hợp như thế không phải bạn nhận thấy rằng có sự việc gì đó không đúng với cách ông ta xuất hiện? Không phải là điều hiển nhiên rằng nếu một ai đó xem nhận ông ta là một nhà chuyên môn về nhiều sự vật việc, vậy người quan sát đó đã không thể nhìn thấy rõ ràng được sự vật việc gì trong chuyên môn của ông ta mà tất cả những mảnh đó của sự hiểu biết đều tập trung vào – vốn đó là lý do tại sao người ấy gọi ông ta bằng nhiều tên thay vì một?

Theaetetus: Đó chắc chắn có vẻ là bản chất của sự việc.

W. B. Yeats – Khi em già

When You Are Old

W. B. Yeats (1865 - 1939)

When you are old and grey and full of sleep,

And nodding by the fire, take down this book,

And slowly read, and dream of the soft look

Your eyes had once, and of their shadows deep;

How many loved your moments of glad grace,

And loved your beauty with love false or true,

But one man loved the pilgrim soul in you,

And loved the sorrows of your changing face;

Plato – Sophist (2)

Sophist 

(Σοφιστής)

Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)


(tiếp theo ...)

[221c]

Người khách: Vậy thì, chúng ta hãy thử đem dùng mô hình đó để tìm nhà sophist, và xem ông ta là gì.

Theaetetus: Hay lắm.

Người khách: Câu hỏi đầu tiên, khi đó, là liệu chúng ta nên giả định người câu cá là một người không chuyên môn, hay người ấy là một nhà chuyên môn về một gì đó?

Theaetetus: Vâng.

Người khách: Tốt, chúng ta sẽ có giả định nhà sophist là một người thường không chuyên môn, hay hoàn toàn và thực sự là một nhà chuyên môn?

Plato – Sophist

Sophist

(Σοφιστής)

Plato 

(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

Dẫn nhập của người biên tập bản tiếng Anh

Ngày hôm sau cuộc trò chuyện của họ trong Theaetetus, nhà hình học Theodorus cùng Theaetetus, học trò người Athens của ông, và một người trẻ tuổi khác có trùng tên với Socrates, gặp lại Socrates để thảo luận thêm. Họ dẫn theo một triết gia đến từ Elea, một thị trấn Greece ở miền Nam Italy, nổi tiếng vì là quê hương của nhà triết học lớn Parmenides và học trò của ông, nhà lôgích Zeno – Socrates đã gặp cả hai người này trong Parmenides, một đàm thoại khác có liên hệ gần gũi với đàm thoại Sophist này. Socrates hỏi – không biết người khách lạ này (Plato không cho chúng ta biết tên) và những người khác ở Elea xem triết gia, chính khách, và nhà sophist đều thực sự như một sự vật việc – một loại cá nhân duy nhất, dù trông có vẻ với nhiều người khác nhau, như được xếp loại chỉ vào một này hay một khác của những đề mục này – hay đúng hơn, như có ba khả năng trí thức khác biệt, như ba tên gọi của chúng chỉ định. Sau khi nghe rằng điều kể sau là quan điểm của những triết gia ở Elea (trường phái Eleaticism), thế nên Socrates đã đề xướng hai thảo luận phức tạp liên tiếp. Thứ nhất, trong đàm thoại Sophist này, khi người khách dùng cách làm việc ưa chuộng của Socrates gồm hỏi và trả lời, trưng bày khái niệm của người này về nhà sophist với đầy đủ chi tiết. Sau đó, trong đàm thoại Statesman, theo một cách tương tự, người này tiếp tục với nhà chính khách. Không có thảo luận thứ ba về triết gia, mặc dù thỉnh thoảng có những gợi ý rằng lúc đầu chương trình có gọi tới một thảo luận loại như thế. Người khách, xét cho cùng, là một triết gia lỗi lạc. Có lẽ ý định của Plato là để đánh dấu, bỏ triết gia ra ngoài hai khái niệm khác này cho chúng ta, qua cách cho thấy một triết gia thượng hạng đang làm việc định nghĩa chúng, và ở đấy bày tỏ cho thấy rõ sự dâng hiến hết lòng của mình với sự thật, và phương pháp phân tích chính xác để đạt được điều đó: với Plato tất cả những điều này cùng nhau định nghĩa triết gia.

Plato – Theaetetus (6)

Theaetetus

(Theaetetōs)

Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)

(tiếp theo....)

4.5 Vấn đề khó hiểu thứ năm về tin tưởng nhầm lẫn: Chuồng Chim: [196d1–200d4]

Socrates: Nhưng tôi sợ biện luận sẽ không cho phép cả hai. Lại nữa – chúng ta phải không dừng lại ở không-đâu cả; Giả định rằng bây giờ chúng ta đã bắt đầu với tư cách hầu như không biết tự xấu hổ?

Theaetetus: Như thế nào? 

Socrates: Bằng cách đồng thuận để nói những gì hiểu biết là giống như thể.

Theaetetus: Và tại sao điều đó nên là không biết tự xấu hổ?

Socrates: Bạn dường như không nhận ra rằng toàn bộ cuộc thảo luận của chúng ta ngay từ đầu đã là một thăm dò về sự hiểu biết, dựa trên giả định rằng chúng ta chưa biết nó là gì.

Theaetetus: Ồ, nhưng tôi có.