The Symposium (Συμποσίον)
Plato (Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)
(tiếp theo)
Tất cả mọi phe đều đồng ý, sau đó, rằng Erôs là một trong những vị gót xưa nhất.
Như thế, ông cho chúng ta những phúc lợi lớn nhất. Tôi không thể nói có tốt đẹp
nào lớn hơn với một người nào đó từ thời trai trẻ, hơn là một người yêu dịu
dàng, hay đối với một người yêu, hơn là một cậu trai trẻ để yêu. Có một dẫn dắt
nhất định nào đó mỗi người cần cho suốt cuộc đời mình, nếu người ấy sống vui mạnh
hạnh phúc; và không gì truyền thụ dẫn dắt này – không họ hàng với cao sang,
không tiếng tăm với tập thể, không sự giàu có – không gì truyền thụ hướng dẫn cũng
khéo như ái tình. Tôi muốn nói đến hướng dẫn nào đây? Tôi muốn nói về một xúc cảm
xấu hổ khi hành động đáng hổ thẹn, và một xúc cảm tự hào khi hành động tốt đẹp.
Không có những điều này, không gì tốt đẹp hay tuyệt vời có thể hoàn thành, nơi
công cộng hay chốn riêng tư.
(Bài
ngợi ca Ái tình thứ nhì của Pausanias)
Ngược lại, ở những nơi như Ionia [16]
và hầu hết những phần khác của đế quốc Persia, sự việc có một người yêu thì
luôn luôn được coi là đáng hổ thẹn. Đế quốc Persia là tuyệt đối; đó là lý do tại
sao nó lên án Ái tình, cũng như triết học, và thể thao [17].
Nó là không tốt cho những người cầm quyền nếu dân chúng họ cai trị ôm ấp những tham
vọng cho bản thân riêng họ, hoặc hình thành những kết buộc chặt chẽ của tình bạn
với nhau. Rằng những điều này đích xác là những ảnh hưởng của triết học, thể
thao, và đặc biệt là của Ái tình, là một bài học mà những bạo chúa của Athens
đã học trực tiếp từ kinh nghiệm của chính họ: Không phải là triều đại của họ đã
đi đến một kết thúc tối tăm vì những kết buộc hợp nhất Harmodius và Aristogiton
trong ái tình và giao cảm? [18]
(Bài
ngợi ca Ái tình thứ ba, của Eryximachus)
(Bài ngợi ca Ái tình thứ tư, của Aristophanes)
(194a)
[12] Aphrodite
thông thường được biết như vị gót nữ của Sắc đẹp, Tình yêu và Tình Dục. Ở đây,
Pausanias phân biệt hai Aphrodite, có phần với nhiều suy tưởng triết học hơn giải
thích theo huyền thoại.
(Bài
ngợi ca (enkomion) Ái tình, thứ nhất của Phaedrus)
(178a)
Tất cả họ đều đồng
ý với Socrates, và ép Phaedrus bắt đầu. Dĩ nhiên, Aristodemus không thể nhớ chính
xác những gì mọi người nói, và bản thân tôi không nhớ tất cả mọi điều ông nói với
tôi. Nhưng tôi sẽ kể cho bạn biết những gì ông ta nhớ được nhất, và những gì
tôi xem là những điểm quan trọng nhất.
Như tôi đã nói, ông ta cho biết
Phaedrus nói đầu tiên, bắt đầu, ít hoặc nhiều hơn, như thế này:
Erôs là một
vị gót lớn, tuyệt diệu với những vị gót và con người trong nhiều cách, và thần
kỳ nhất tất cả là cách ông ra đời. Chúng ta vinh danh ông như một trong những
gót cổ nhất, và bằng chứng của niên đại rất xưa của ông là điều này: không chỗ
nào trong thơ hay thần thoại nói đến cha mẹ của ông. Theo Hesiod, đầu tiên được
sinh ra là Chaos,
...
Nhưng sau đó đến
Đất-ngực-mở-rộng, mãi mãi chỗ an toàn cho tất cả,
Và Erôs. [1]
Và Acusilaus đồng ý với Hesiod: sau Chaos đến Gaea và Erôs
[2], hai vị này. Và Parmenides kể về khởi đầu này:
Gót đầu tiên của tất cả [nàng] tạo lập là Erôs. [3]
Những gì tôi nói là thế này: nếu một người trong tình
ái bị tìm thấy làm điều gì đó đáng xấu hổ, hoặc chấp nhận đối xử đáng xấu hổ,
vì ông là một kẻ hèn nhát và không làm một chống trả nào, sau đó sẽ không gì đem
cho ông ta đau đớn hơn là bị nhìn dưới con mắt của cậu trai trẻ ông yêu – thậm
chí không bằng bị cha ông, hoặc đồng đội của ông xét nhìn. Chúng ta thấy một điều
tương tự cũng trong cậu trai trẻ được ông ta yêu, rằng cậu này thì đặc biệt bị
xấu hổ trước người yêu của mình khi cậu bị bắt gặp trong một gì đó đáng xấu hổ.
Giá như có được một cách để bắt đầu lập một thành phố, hoặc dựng một đội quân,
chỉ gồm những người yêu và những cậu trai trẻ họ yêu! Chúng sẽ là những hệ thống
tập thể xã hội tốt nhất có thể có được, vì những người này sẽ kiềm chế để tránh
tất cả những gì là đáng xấu hổ, và tìm danh dự trong mắt nhìn của nhau [4]. Thậm chí chỉ một vài của những tập thể đó, bên nhau trong chiến trận,
sẽ chinh phục toàn thế giới, tôi sẽ nói. Vì một người trong tình ái, sẽ không
bao giờ để cho người yêu của mình, trước tất cả mọi người, thấy ông ta bỏ hàng
ngũ, hoặc buông vũ khí. Ông thà chết một ngàn lần chết! Và đối với việc bỏ cậu
trai trẻ lại đằng sau, hay không đến tiếp cứu cậu ta trong nguy hiểm – tại sao,
không ai nêu sự quá cơ bản rằng Ái tình đích thực lại không thể truyền cảm hứng
cho ông ta với can đảm, và làm cho ông ta cũng dũng cảm như nếu ông đã bẩm sinh
là một anh hùng. Khi Homer nói một gót phà “thở hơi sức” vào một vài những anh
hùng, đây là quà tặng thực của Erôs với
mỗi người tình.[5]
Thêm nữa, không ai sẽ chết cho bạn, chỉ trừ một người tình,
và một người tình sẽ làm điều này ngay cả khi người ấy là một phụ nữ. Alcestis
là bằng chứng với mọi người trong xứ Greece rằng những gì tôi nói là sự thật [6]. Chỉ có nàng đã sẵn sàng để chết thay vào chỗ của chồng, mặc dù cha và mẹ
của người chồng vẫn còn sống. Vì ái tình của mình, nàng đã đi quá xa, hơn cả tình
cảm của cha lẫn mẹ chồng trong gia đình chồng, khiến nàng đã làm cho họ trông
giống như những người dưng nước lã, như thể con trai của những người này thuộc về
họ chỉ bằng tên họ. Và khi nàng đã làm điều này, hành vi của nàng chấn động tất
cả mọi người, ngay cả những vị gót, vì quá cao thượng. Những vị gót đã rất hân
hoan, trên thực tế, họ đã ban cho nàng giải thưởng họ dành cho chỉ một số ít,
chọn từ đám đông của những anh hùng cao thượng – họ đã gửi hồn nàng trở lại từ
cõi chết. Như các bạn có thể thấy, sự can đảm nhiệt thành của ái tình chiếm được
những vinh dự cao nhất từ những vị gót.
Orpheus, con của Oeagrus, tuy nhiên, từ (cõi chết của)
Hades, những vị gót đã không hài lòng, gửi trả về mặt đất, sau khi cho ông thấy
chỉ một bóng ma của người phụ nữ ông đã đến tìm. Họ đã không giao cho ông bản
thân người phụ nữ, vì họ đã nghĩ ông thì mềm yếu (ông, sau tất cả, chỉ là một
người chơi đàn cithara) và đã không
dám chết như Alcestis cho Ái tình, nhưng đã xoay sở để, vẫn sống, vào tận cõi
chết của Hades. Vì vậy, họ đã trừng phạt ông vì điều đó, và làm ông phải chết
dưới tay những phụ nữ” [7].
Vinh dự họ đã ban cho Achilles là một nội dung khác. Họ
đã gửi ông tới Quần đảo Blest, vì ông
đã dám sẵn sàng bảo vệ, Patroclus, người yêu của mình, và trả thù cho ông này,
ngay cả sau khi Achilles đã được mẹ mình cho biết rằng ông sẽ chết nếu ông giết
Hector, nhưng nếu ông đã chọn làm khác thế, ông đã hồi hương, và đã chấm dứt đời
mình như một lão già. Thay vào đó, ông chọn để chết vì Patroclus, và hơn thế nữa,
ông đã làm điều đó cho một người đã sống gần hết đời. Những vị gót đã rất hân
hoan trước điều này, dĩ nhiên, và đã cho ông vinh dự đặc biệt, vì ông đã làm quá
nhiều, cho người yêu mình. Aeschylus nói điều vô nghĩa khi ông tuyên bố
Achilles là người-yêu [8]; ông đẹp hơn Patroclus, đẹp hơn tất cả những anh hùng, và vẫn còn chưa
có râu quai nón. Ngoài ra, ông còn trẻ hơn nhiều, như Homer nói. [9]
Sự thật, là những vị gót tôn vinh đức hạnh là cao nhất
khi nó thuộc về Ái tình. Họ thán phục và vui mừng nhiều hơn, tuy nhiên, và hào
phóng hơn với một người được-yêu là người trân quí người yêu của mình, hơn là với
một người yêu là người trân quí cậu trai trẻ mình yêu. Một người yêu thì giống
thần thánh hơn so với cậu trai trẻ của ông, các bạn thấy đó, vì ông có được cảm
hứng từ một vị gót. Đó là lý do tại sao họ đã cho Achilles một vinh dự cao hơn
Alcestis, và đã gửi ông tới Quần đảo
Blest. [10]
Thế nên, tôi nói gót Ái tình, Erôs là vị gót cổ xưa nhất của những vị gót, vị gót được tôn vinh
nhất, và vị quyền năng mạnh mẽ nhất trong việc giúp đỡ con người đạt đức hạnh
và sự phước lành, dù họ còn sống hay đã qua đời.
(Bài
ngợi ca Ái tình thứ nhì của Pausanias)
(180c)
Đó là, nhiều hoặc ít, những gì Phaedrus đã nói theo
như Aristodemus. Có nhiều bài phát biểu khác tiếp sau đó, mà ông không thể nhớ
được nhiều cho lắm. Nên, ông bỏ qua chúng, và đã đi thẳng đến phát biểu của
Pausanias.
Phaedrus (Pausanias bắt đầu), tôi không hoàn toàn chắc
rằng chủ đề của chúng ta đã được xác định rõ ràng. Việc được giao cho chúng ta thì
đơn giản – nói lời khen ngợi Erôs. Việc
này đã là xuông xẻ, nếu Ái tình tự nó đã cũng là đơn giản, nhưng thực sự, có
hai bản tính của gót Ái tình. Khi nhìn điều này, có thể là điều hay hơn để bắt
đầu bằng làm rõ ràng bản tính nào của gót Ái tình chúng ta sẽ khen ngợi. Vậy,
hãy để tôi gắng đặt thảo luận của chúng ta về lại đúng đường, và giải thích phải
nên ca ngợi bản tính nào của Erôs.
Sau đó, tôi sẽ đem đến ông sự ca ngợi xứng đáng, như ông là vị gót đó.
Một điều mọi người đều biết, rằng Erôs và Aphrodite thì không
thể tách rời được. Do đó, nếu Aphrodite đã là một gót nữ duy nhất, cũng có thể đã
có chỉ một Erôs duy nhất; nhưng, vì
thực sự có đến hai gót nữ của tên gọi đó, nên cũng có hai bản tính của Erôs. Tôi không nghĩ rằng các bạn sẽ không
đồng ý với tôi về (sự kiện chúng ta có) hai gót nữ, phải không? Một là vị gót lớn
tuổi hơn, mồ côi mẹ, con gái của Uranus, gót của bầu trời: nàng được biết với tên
là Urania, hay Aphrodite của Vòm Trời. Gót nữ kia thì trẻ tuổi hơn, là con gái
của Zeus và Dione: tên của nàng là Pandemos, hoặc Aphrodite Thông thường. Do
đó, nó dẫn đến là có một Ái tình Thông thường cũng như một Ái tình Siêu phàm,
tùy vào gót nữ nào là đối ứng của Erôs.[11]
Và mặc dù, dĩ nhiên, tất cả những vị gót phải được ca ngợi, chúng ta vẫn phải cố
gắng để giữ hai vị gót này phân biệt. [12]
Lý do cho điều này áp dụng cùng một cách với tất cả mọi
loại của hành động: khi bản thân nó được xem xét, không có hành động nào là tốt
hay xấu, danh dự hay hổ thẹn. Lấy thí dụ, trường hợp của chúng ta. Chúng ta đã có
một chọn lựa giữa việc uống rượu, ca hát, hay có một trò chuyện. Bây giờ, trong
bản thân nó, không một nào trong số này là tốt hơn một bất kỳ nào khác: nó
thành ra tốt xấu thế nào thì phụ thuộc hoàn toàn vào cách nó được thực hiện. Nếu
nó được làm đúng cách và danh dự, nó hóa ra là danh dự; nếu nó được làm không
đúng cách, nó là xấu hổ đáng khinh. Và điểm nhấn mạnh của tôi là nguyên tắc này
áp dụng đúng như thế vào tư cách trong ái tình: Erôs thì không trong bản thân là cao quý và xứng với khen ngợi; điều
đó tùy thuộc vào việc những tình cảm mà Erôs
tạo nên trong chúng ta, liệu chúng có là cao thượng hay không.
Bây giờ, Erôs
của Aphrodite Thông thường thì bản thân ông thực sự phổ biến [13].
Đúng như thế, ông tấn công bất cứ nơi nào ông có cơ hội. Điều này, dĩ nhiên, là
ái tình được kẻ dung tục cảm nhận, là người gắn bó với phụ nữ không kém hơn với
một chú bé, với thân xác nhiều hơn với hồn người, và với những bạn tình kém
thông minh nhất, vì tất cả họ quan tâm là hoàn thành hành vi tình dục. Cho dù họ
làm điều đó với danh dự hay không thì không là điều bận tâm. Đó là lý do tại
sao họ làm bất cứ gì họ gặp đi đến với họ, đôi khi tốt, đôi khi xấu; và xấu hay
tốt thì chỉ ngẫu nhiên với mục đích của họ. Vì Erôs (Pandemus) làm họ xúc động, thuộc về một gót nữ trẻ hơn nhiều,
là người, qua dòng dõi cha mẹ của nàng, hưởng phần về bản chất của hai phái, cả
nữ lẫn nam.
Tương phản điều này với Erôs của Aphrodite Siêu phàm. Gót nữ này, có dòng dõi từ phái nam thuần
khiết (do vậy, ái tình này là với những chàng trai), thì có phần lớn tuổi hơn, và
do đó thoát khỏi sự cuồng bạo tình dục [14]
của tuổi trẻ. Đó là tại sao ai là người được hứng khởi từ Erôs của nàng, đã bị phái nam thu hút: họ tìm thấy lạc thú trong những
gì có bản chất mạnh mẽ hơn và thông minh trí tuệ hơn. Nhưng, ngay cả trong nhóm
được những chú bé xinh trai thu hút, một số đã thuần tuý chỉ được Ái tình Siêu
phàm này làm xúc động; là những người không yêu mê những chú bé trai; nhưng họ chuộng
những thiếu niên lớn tuổi hơn, những thiếu niên trên má đã cho thấy những dấu vết
đầu tiên của râu quai nón – một dấu hiệu rằng họ đã bắt đầu hình thành não thức
của riêng họ [15].
Tôi quả quyết rằng một người rơi vào đắm say tình ái với một người nam trẻ thuộc
tuổi này, thường sẵn sàng chia sẻ mọi sự vật việc với người mình yêu – ông thì
háo hức, trong thực tế, để dành hết phần đời mình còn lại với cậu ta. Ông chắc
chắn không nhằm mục đích lừa dối cậu ta – không tận dụng lợi thế của ông với cậu
trai tơ, trong khi cậu này vẫn còn trẻ và thiếu kinh nghiệm, và khi đó, không phơi
bày cậu trai với chế nhạo, để vội vàng tiếp tục chạy sang một người nào đó
khác.
Sự thực, cần nên có một luật cấm quan hệ tình ái với những
chú bé. Nếu không vì gì khác, tất cả thời giờ và công sức này sẽ không bị phí phạm
vào một sự theo đuổi không chắc chắn loại giống như vậy – và điều gì là không chắc
chắn hơn, nếu so với liệu không biết một chú bé đặc biệt nào đó, cuối cùng có
làm nên được một gì đó từ chính mình hay không, về thể chất hoặc tinh thần? Những
người tốt, dĩ nhiên, là sẵn sàng để làm một luật như thế này cho chính họ,
nhưng còn những người yêu khác đó, những người dung tục, cần sự kiềm chế từ bên
ngoài. Chỉ vì đúng lý do này, chúng ta đã đặt tất cả những trở ngại pháp lý có
thể có được trước sự quyến rũ của họ với những vợ và con gái chúng ta. Những
người yêu dung tục này là những người đã mang lại cho Ái tình một tai tiếng xấu
như vậy, khiến một số đã đi quá xa về phần tuyên xưng rằng nhận bất kỳ một người nam nào làm người tình thì
trong bản thân nó là điếm nhục. Sẽ có bất kỳ một ai làm tuyên bố này hay không,
nếu người ấy đã không nghĩ đến những người yêu dung tục là vội vàng ra sao, và
do đó bất công như thế nào với những người được yêu của họ? Vì không gì làm
đúng cách và thuận hợp với những phong tục của chúng ta lại từng bao giờ gây phản
bác chính đáng loại giống như vậy.
Tôi nên chỉ ra, tuy nhiên, rằng mặc dù phong tục liên
quan đến Ái tình trong hầu hết những thành phố là đơn giản và dễ hiểu, ở đây tại
Athens (và ở Sparta cũng thế) chúng thì phức tạp đến nổi bật. Ở những nơi mà tại
đó, mọi người đều còn chưa biết nói năng cho thành câu kệ, như Elis hoặc
Boeotia, truyền thống thẳng tuột chấp nhận có lấy một người yêu trong mọi trường
hợp. Không ai ở đó, già hay trẻ, từng bao giờ xem điều đó đáng xấu hổ. Lý do,
tôi nghi ngờ, đó là, là những người ăn nói kém cỏi, họ muốn tránh cho mình sự rắc
rối của việc phải đem cho ra những lý do và những lập luận tán trợ cho chuyện ghép
đôi thành lứa của họ.
Ngược lại, ở những nơi như Ionia [16]
và hầu hết những phần khác của đế quốc Persia, sự việc có một người yêu thì
luôn luôn được coi là đáng hổ thẹn. Đế quốc Persia là tuyệt đối; đó là lý do tại
sao nó lên án Ái tình, cũng như triết học, và thể thao [17].
Nó là không tốt cho những người cầm quyền nếu dân chúng họ cai trị ôm ấp những tham
vọng cho bản thân riêng họ, hoặc hình thành những kết buộc chặt chẽ của tình bạn
với nhau. Rằng những điều này đích xác là những ảnh hưởng của triết học, thể
thao, và đặc biệt là của Ái tình, là một bài học mà những bạo chúa của Athens
đã học trực tiếp từ kinh nghiệm của chính họ: Không phải là triều đại của họ đã
đi đến một kết thúc tối tăm vì những kết buộc hợp nhất Harmodius và Aristogiton
trong ái tình và giao cảm? [18]
Như thế, các bạn có thể thấy rằng sự thẳng tuột lên án
Ái tình phơi mở cho thấy thèm khát quyền lực trong những nhà lãnh đạo, và hèn
nhát trong những người bị cai trị, trong khi sự đồng thuận bừa bãi không phân
biệt chứng thực cho sự cùn đụt và ngu dốt nói chung.
Những phong tục của chúng ta, trong đó, như tôi đã
nói, để hiểu thì đều khó khăn hơn nhiều, cũng đều cao siêu hơn nhiều. Nhớ lại,
ví dụ, rằng chúng ta xem là vinh dự hơn để tuyên bố ái tình của mình chứ không
phải để giữ nó như một bí mật, đặc biệt là nếu bạn trong yêu đương với một người
trẻ tuổi thuộc gia đình tên tuổi và thành đạt, ngay cả khi anh ta không phải tất
cả là tuấn tú. Cũng nhớ lại rằng một người yêu thì được khuyến khích trong mọi
cách có thể có được; điều này có nghĩa rằng những gì người ấy làm thì không bị xem
là đáng xấu hổ. Ngược lại, chinh phục người yêu lại được xem là cao thượng, và
thất bại thì xấu hổ. Và về phần những nỗ
lực trong chinh phục, phong tục của chúng ta thì ca ngợi những người tình
cho những hành vi hoàn toàn phi thường – quá phi thường, trên thực tế, rằng nếu
họ thực hiện chúng cho bất kỳ mục đích dù bất cứ gì nào khác, họ sẽ gặt được những
khinh miệt sâu xa nhất. Giả sử, ví dụ, rằng nhằm đảm bảo tiền bạc, hoặc một chức
vị công quyền, hoặc bất kỳ lợi ích thiết thực nào khác từ một người khác, một
người sẵn sàng làm những gì những người yêu làm cho những người họ yêu. Hãy tưởng
tượng rằng, khi thúc đẩy lời cầu đôi lứa của mình, ông đã đi đến quì giữa công
chúng đang nhìn, và van cầu một cách bẽ mặt thảm hại nhất; rằng ông đã thề tất
cả mọi loại thề thốt, rằng ông đã trải qua đêm chầu chực ở thềm cửa nhà người
khác; rằng ông đã lo lắng để mạng lại những phục dịch, ngay cả một nô lệ sẽ từ
chối – vâng, các bạn có thể chắc chắn rằng tất cả mọi người, những kẻ thù của ông
không kém những bạn bè của ông, sẽ đứng cản đường ông. Những kẻ thù của ông sẽ
cười nhạo thân phận nô bộc xu nịnh của ông, trong khi những bạn bè của ông, xấu
hổ dùm cho ông, sẽ cố gắng tất cả mọi điều để đưa ông ta trở lại với ý thức tỉnh
táo của ông. Nhưng hãy mặc một người tình hành động trong bất cứ một nào trong những
cách này, và ngay lập tức tất cả mọi người sẽ nói anh chàng mới dễ thương quyến
rũ làm sao! Không lỗi nào gắn với hành vi của anh ta: phong tục đối xử với nó hoàn
toàn trước đến sau như quý phái cao thượng. Và có điều ngay cả còn đáng chú ý
hơn, ít nhất là theo sự khôn ngoan phổ biến, là những vị gót sẽ tha thứ cho một
người tình ngay cả khi phản bội những lời hứa của mình – lời hứa của một người tình,
người xứ sở chúng ta nói, là không có lời hứa nào hết tất cả [19].
Sự tự do đã được đem cho người tình, từ cả gót lẫn con người, theo phong tục của
chúng ta, thì bao la.
Theo quan điểm của tất cả điều này, các bạn có thể
cũng kết luận rằng trong thành phố của chúng ta, chúng ta xem khao khát của người
tình và sự sẵn sàng để đáp ứng nó, như là những điều cao quý nhất trên thế gian.
Mặt khác, khi các bạn nhớ lại rằng người cha thuê những tuỳ tùng [20]
cho con trai của họ, ngay khi chúng đến tuổi, đủ để là quyến rũ thu hút, và rằng
nhiệm vụ chính của một tuỳ tùng là để ngăn chặn bất kỳ sự tiếp xúc nào giữa người
mình chăm nom và những bạn đôi lứa của anh ta; khi các bạn nhớ lại cách không
thương tiếc thế nào những người bạn của một cậu bé trêu chọc cậu ta, nếu họ bắt
gặp cậu ta trong việc đó, và mạnh mẽ thế nào những người lớn tuổi đồng ý, và thậm
chí khuyến khích loại chế nhạo giống vậy – khi các bạn đem tất cả điều này vào ghi
nhận, các bạn buộc phải để đi đến kết luận rằng chúng ta, những người Athens
xem những hành vi, thuộc loại ứng xử giống vậy, là điều đáng xấu hổ nhất trên
thế giới.
Theo ý kiến của tôi, tuy nhiên, thực tế của vấn đề
là thế này. Như tôi đã nói trước đó, ái tình, giống như mọi sự vật việc khác,
phức tạp: được xem xét chỉ đơn giản trong chính nó, nó thì không là vinh dự
cũng chẳng là điếm nhục – tính cách của nó phụ thuộc hoàn toàn vào hành vi ứng
xử nó gây nên. Đem bản thân mình cho một người xấu xa, một cách thấp hèn, thì
hành vi thực sự đáng hổ thẹn; Ngược lại, nó hoàn toàn là vinh dự đem bản thân
mình, một cách cao thượng, cho một người đúng phải. Bây giờ, các bạn có thể muốn
biết những ai được kể là thấp hèn trong bối cảnh này. Tôi sẽ nói với các bạn: đó
là người yêu tầm thường, thô tục, những người yêu thân xác con người chứ không
phải hồn người, người có tình yêu thì buộc với tư thái không-bất-biến, vì những
gì người ấy yêu thì chính nó là có thể thay đổi và không-yên. Thời điểm khi
thân xác không còn nở rộ, “ông cất cánh và bay
xa” [21], những lời hứa và lời thề của người ấy tan tác sau lưng người ấy. Thật
là khác biệt chừng nào với điều này là của một người, là người yêu loại đúng của
nhân cách, và là người vẫn giữ mãi người tình của mình xuốt đời, gắn liền với người
ấy như một gì đó vốn là vĩnh viễn.
Bây giờ chúng ta có thể nhìn thấy điểm quan trọng của
những phong tục chúng ta: chúng được thiết lập với ý định tách hạt lúa mì khỏi
vỏ trấu, ái tình chính đáng khỏi thấp hèn. Đó là lý do tại sao chúng ta làm tất
cả mọi thứ chúng ta có thể, để làm nó cũng dễ dàng cũng như có thể được, cho những
người yêu để thúc ép lời cầu đôi lứa của họ, và cũng khó khăn như cũng có thể có
được, cho những người trẻ tuổi để tuân thủ; nó giống như một thi đấu, một loại
xét nghiệm để xác định xem với mỗi người thuộc về loại nào. Điều này giải thích
thêm hai sự kiện: Thứ nhất, tại sao chúng ta xem nó đáng xấu hổ để nhân nhượng
quá nhanh: khoảng thời gian trôi qua trong chính nó cung cấp một thử nghiệm tốt
trong những vấn đề này. Thứ hai, tại sao chúng ta cũng xem nó là xấu hổ với một
người bị quyến rũ bởi tiền bạc, hay quyền lực chính trị, hoặc vì ông ta cúi đầu
khiếp nhược trước ngược đãi, và sẽ không chịu đựng được nó, hay vì một khi ông
đã nếm thử những lợi ích của giàu có và quyền lực, ông sẽ không vượt lên trên chúng.
Không một nào trong những lợi ích này là vững bền, hoặc vĩnh viễn, ngoài thực tế
là không có tình cảm đích thực nào có thể khả dĩ dựa trên chúng.
Phong tục của chúng ta, sau đó, đem cho chỉ một cách
danh dự trong sự nhận một người làm một người tình. Ngoài sự nhìn nhận rằng sự
tùng phục hoàn toàn và sẵn sàng với những mong muốn của người yêu của mình, thì
không là nô lệ cũng không đáng khiển trách, chúng ta cho phép rằng có một – và
chỉ một – lý do thêm nữa cho sự một người sẵn sàng tự làm đối tượng cho một người
khác vốn cũng ngang tầm nằm trên sự khiển trách: đó là sự nhận làm đối tượng vì
lợi ích của đức hạnh. Nếu một ai đó quyết định tự đặt mình dưới sự tuỳ ý sử dụng
của một người khác, vì ông ta nghĩ rằng điều này sẽ làm cho ông tốt hơn trong
khôn ngoan hoặc trong bất kỳ một phần nào khác của đức hạnh, chúng ta chấp nhận
sự khuất phục tự nguyện của ông: chúng ta xem nó không hổ thẹn cũng không nô lệ.
Cả hai nguyên tắc này – nghĩa là, cả nguyên tắc chi phối thái độ đúng đắn đối với
người yêu của người trẻ tuổi, và nguyên tắc chi phối tình yêu của sự khôn ngoan
và đức hạnh nói chung – phải được kết hợp nếu một người trẻ thì chấp nhận một
người yêu trong một cách thức danh dự. Khi một người yêu lớn tuổi hơn và một
người trẻ tuổi tìm đến nhau, và mỗi người tuân theo nguyên tắc phù hợp với người
ấy – khi người yêu nhận ra rằng ông là chính đáng trong thực hiện bất cứ gì cho
một người yêu, là người ban cho ông yêu mến biệt đãi, và khi người trẻ tuổi hiểu
rằng anh ta là chính đáng trong thực hiện bất kỳ dịch vụ nào cho một người yêu,
là người có thể làm cho anh ta khôn ngoan và đạo đức – và khi người yêu thì có thể giúp người trẻ trở nên khôn
ngoan hơn và tốt hơn, và khi người trẻ thì
háo hức mong được giảng dạy và được người yêu của mình cải thiện – khi đó, và chỉ sau đó, khi hai nguyên lý này
hoàn toàn trùng hợp, thì nó là danh dự mãi mãi cho một người trẻ tuổi để nhận có
một người yêu.
Chỉ trong trường hợp này, chúng ta nên để ý, là nó
không bao giờ là hổ thẹn khi bị lừa gạt; trong mọi trường hợp khác, nó là đáng hổ
thẹn nhục nhã, cả hai cho người lừa dối và người bị người này lừa dối. Giả sử,
ví dụ, rằng ai đó nghĩ rằng người yêu của mình thì giàu có và chấp nhận người ấy
vì tiền của người ấy; hành động của ai đó sẽ không là kém bất kỳ xấu hổ nào nếu
nó quay ra rằng người ấy đã bị lừa dối và người yêu của anh ta là một người
nghèo sau cùng tất cả. Đối với con người trẻ tuổi đã cho thấy rồi bản thân là
loại người sẽ làm bất cứ gì vì tiền – và đó là gì xa cách với danh dự. Tương tự
như vậy, giả sử một người nào đó có một người yêu trong tin tưởng sai lầm rằng
người yêu này là một người tốt, và có khả năng làm bản thân anh ta tốt hơn, khi
trong thực tế người này là khủng khiếp, hoàn toàn thiếu đức hạnh; ngay cả như vậy,
nó là cao thượng cho anh để đã bị lừa dối. Bởi anh ta cũng thế, đã chứng tỏ một
gì đó về bản thân: rằng anh là loại người sẽ làm bất cứ gì vì lợi ích của đức hạnh
– và còn gì có thể là danh dự nhiều hơn thế? Nó dẫn đến, do đó, rằng thua nhượng
với người yêu của bạn vì lợi ích của đức hạnh thì cao thượng đáng kính, bất kể
kết quả. Và điều này, dĩ nhiên, là Ái tình Siêu phàm của gót gót nữ trên vòm trời.
Giá trị của Ái tình với thành phố nói chung và cho những công dân là không lượng
được, vì ông buộc người yêu và người tình của mình đều như nhau, để làm đức hạnh
thành một quan tâm trung tâm. Tất cả những hình thức khác của ái tình thuộc về gót
nữ của ái tình tầm thường.
Phaedrus, tôi e rằng ứng khẩu vội vàng này sẽ phải xem
như đóng góp của tôi về chủ đề Ái tình.
Khi Pausanias cuối cùng đi đến dừng nói (tôi đã học được
loại hình thức khéo léo này từ những nhà tu từ học thông minh của chúng ta), đó
là đến phiên của Aristophanes, theo như Aristodemus. Nhưng ông này đang chịu một
ca thật tệ hại của bệnh nấc cụt – ông đã có thể quấn nhồi mình thêm lần nữa, mặc
dù, dĩ nhiên, nó có thể là bất cứ gì – rằng thực hiện một bài phát biểu đã hoàn
toàn ngoài câu hỏi. Vì vậy, ông quay sang nhà y sĩ, Eryximachus, là người đứng
hàng kế tiếp ông, và nói với ông này:
“Eryximachus, điều là tuỳ vào bạn – như thế nó cũng sẽ
tốt hơn. Hãy chữa bệnh cho tôi, hay lấy phiên của tôi”.
“Thực ra” Eryximachus trả lời: “Tôi sẽ làm cả hai. Tôi
sẽ lấy phiên của bạn – bạn có thể nói thế chỗ của tôi ngay khi nào bạn cảm thấy
khoẻ hơn – và tôi cũng chữa bạn khỏi. Trong khi tôi đang nói phát biểu của tôi,
bạn nên nín hơi thở của mình cho thật lâu đến mức như có thể làm được. Điều này
may ra cũng có thể loại hết những nấc cụt của bạn. Nếu nó không thành công,
cách chữa trị tốt nhất là súc miệng trước sau thật kỹ lưỡng. Và nếu ngay cả điều
này không có hiệu quả, vậy làm nhột mũi bạn với một lông vũ. Một hoặc hai hắt
hơi sẽ làm khỏi, ngay cả trường hợp dai dẳng nhất”.
“Càng sớm bao nhiêu, bạn bắt đầu nói, càng tốt bấy
nhiêu” Aristophanes nói. “Tôi sẽ theo những hướng dẫn của bạn, từng chữ một”.
Khi đó, đây là bài phát biểu của Eryximachus:
(Bài
ngợi ca Ái tình thứ ba, của Eryximachus)
(186a)
Pausanias đã đem vào giới thiệu một suy nghĩ cân nhắc
rất quyết định trong bài nói chuyện của ông, dù theo ý kiến tôi, ông đã không
phát triển nó đầy đủ. Vậy, để tôi cố gắng mang lập luận của ông đến kết luận lôgích
của nó. Sự phân biệt của ông giữa hai hình thái của Erôs, quả thực với tôi xem dường rất hữu ích. Nhưng nếu tôi đã học một
bài học duy nhất từ lĩnh vực của tôi, khoa học y học, nó là Ái tình không xảy
ra chỉ trong hồn người; nó thì không đơn giản là sự thu hút chúng ta cảm thấy
hướng đến cái đẹp con người: nó là một hiện tượng rộng lớn đáng kể hơn. Nó chắc
chắn diễn ra trong vương quốc những động vật, và thậm chí cả trong thế giới những
thực vật. Trong thực tế, nó diễn ra khắp mọi nơi trong vũ trụ. Erôs là một vị gót có tầm quan trọng lớn
nhất: ông chi phối tất cả mọi sự vật việc đã xảy ra, không chỉ trong lĩnh vực
con người, mà cũng còn ở lĩnh vực của những vị gót.
Hãy để tôi bắt đầu với vài nhận xét liên quan đến y học
– Tôi hy vọng các bạn sẽ tha thứ chỗ tự hào của tôi đem cho nghề nghiệp riêng của
mình. Điểm quan trọng là chính thể xác chúng ta biểu hiện hai hình thái của Erôs. Hãy xem xét ngắn ngủi về sự khác
biệt được đánh dấu, sự khác nhau căn bản, giữa những thể chất khoẻ mạnh và bệnh
tật, và thực tế là những đối tượng không giống nhau mong muốn và yêu thương những
đối tượng vốn chính chúng thì không giống nhau. Như thế, Ái tình thể hiện trong
khỏe mạnh về cơ bản thì khác biệt với Ái tình thể hiện trong bệnh tật. Và bây
giờ nhớ lại rằng, như Pausanias đã tuyên bố, điều cũng là vinh dự để thua nhường
một người tốt cũng như là xấu hổ để kết đôi với kẻ đồi trụy. Vâng, điểm tôi nhấn
mạnh là trong trường hợp của cơ thể con người thì song hành chặt chẽ. Tất cả mọi
thứ vững chắc và khỏe mạnh trong cơ thể phải được khuyến khích và khen thưởng;
đó đích xác là đối tượng của y học. Ngược lại, bất cứ gì là không lành mạnh và
không vững chắc phải là bực tức thất vọng và nhất quyết cự tuyệt: đó là những
gì là một nhà chuyên môn trong y học.
Nói vắn tắt, y học chỉ đơn giản là khoa học về những tác
động của Erôs trên sự tràn đầy sung
mãn và sự tiêu hao suy kiệt của cơ thể, và dấu hiệu xác nhận của nhà y sĩ tài
năng là khả năng phân biệt của ông giữa Ái tình cao thượng với Ái tình xấu xí
và đáng hổ thẹn. Một người hành nghề giỏi, biết làm thế nào để tác động đến cơ
thể, và làm thế nào để chuyển đổi những ham muốn của nó; ông có thể cấy ghép những
hình thái thích hợp của Ái tình khi nó vắng mặt, và loại bỏ những hình thái khác
bất cứ khi nào nó xảy ra. Công việc của y sĩ là là để tác động một sự hòa giải,
và thiết lập yêu thương lẫn nhau giữa những yếu tố cơ bản nhất của cơ thể. Những
yếu tố này là gì? Chúng dĩ nhiên, là những yếu tố vốn chống đối lẫn nhau nhiều
nhất, như nóng với lạnh, cay đắng với ngọt ngào, ướt với khô, những trường hợp
giống thế. Trong thực tế, tổ tiên chúng ta, Asclepius [22]
đầu tiên đã thành lập y học như một nghề chuyên môn, khi ông học được cách làm
sao để tạo ra sự hòa hợp và ái tình giữa những đối lập loại giống như vậy – đó
là những gì các bè bạn làm thơ đó nói, và – lần này – tôi đồng tình với họ.
Y học, do đó, được Erôs
hướng dẫn ở khắp nơi, và cũng như vậy là với khoa huấn luyện thể dục và ngành canh
nông. Thêm nữa, suy ngẫm chỉ một khoảnh khắc cũng đủ cho thấy rằng trường hợp của
thơ ca và âm nhạc, cũng thế, thì chính xác là một như nhau. Quả thực, đây có thể
là những gì là Heraclitus đã có trong não thức, mặc dù cách thức diễn tả của
ông chắc chắn để lại nhiều còn chưa đạt. Một lần, ông nói “trong tư cách sai biệt
với chính nó thì là trong thuận hợp hợp với chính nó”, giống “như sự lên dây
cho đúng của một cây cung hay một cây đàn lyre” [23]. Đương nhiên, đó là rành rành vô lý để tuyên bố rằng một sự lên dây cho
đúng hoặc một sự hòa âm thì trong bản thân nó nghịch âm, hay những yếu tố của
nó vẫn còn trong không-hòa âm với lẫn nhau. Heraclitus có thể có ý muốn nói rằng
một nhạc sĩ chuyên nghiệp tạo ra một sự hòa âm bằng cách giải quyết những không-hòa
âm trước đó giữa những nốt nhạc cao và thấp. Vì chắc chắn sẽ không thể có sự
hòa âm, chừng nào những nốt cao và thấp vẫn còn nghịch âm; sự hòa âm, sau tất cả,
là sự hài âm, và sự hài âm là một hình thái của sự thỏa thuận. Những yếu tố nghịch
âm, miễn chừng nào chúng vẫn còn trong bất hòa, không thể đi đến thỏa thuận, và
do đó chúng không thể tạo ra một sự hòa âm. Nhịp điệu, ví dụ, được tạo nên chỉ
khi nhanh và chậm, mặc dù trước đó nghịch âm, đã được đưa vào thỏa thuận với
nhau. Âm nhạc, như y học, tạo ra thỏa thuận bằng cách tạo nên sự hòa hợp và
tình ái giữa những mặt đối nghịch khác loại. Do đó, âm nhạc chỉ đơn giản là
khoa học về tác động của Erôs vào nhịp
điệu và sự hòa âm.
Những tác động này có thể dễ dàng phân biệt nếu bạn
xem xét sự dựng lập của nhịp điệu và hòa âm trong bản thân chúng; Ái tình không
diễn ra trong cả hai hình thức của nó trong lĩnh vực này. Nhưng giây phút bạn
xem xét, đến phiên chúng, những tác động của nhịp điệu và hòa âm với người nghe
của chúng – hoặc qua nhạc phẩm, vốn tạo ra những vần điệu mới và giai điệu, hoặc
thông qua giáo dục âm nhạc, trong đó dạy sự trình tấu đúng của những nhạc phẩm hiện
có – những biến chứng nảy sinh trực tiếp, và chúng đòi hỏi sự điều trị của một người
chuyên môn thực hành tốt. Đến sau cùng, cùng một luận chứng giống hệt nhau lại
áp dụng lần nữa: Ái tình được cảm nhận bởi những người tốt, hoặc những người mà
ái tình loại giống như thế có thể cải thiện về phương diện này, phải được khuyến
khích và bảo vệ. Đây là hình thái vinh dự, siêu phàm của Erôs, được những giai điệu của Urania tạo nên, nàng Thơ Siêu phàm. Hình
thái kia, được Polyhymnia tạo nên, [24]
nàng thơ của rất nhiều ca khúc, là phổ biến và tầm thường. Hết sức thận trọng
được chỉ định ở đây: chúng ta phải cẩn thận để thưởng thức những lạc thú của gót
này, mà đừng rơi vào đồi truỵ – trường hợp này, tôi có thể thêm, là hoàn toàn
song hành với một vấn đề nghiêm trọng trong lĩnh vực của tôi, cụ thể là, vấn đề
điều chỉnh sự thèm ăn để được có thể thưởng thức một bữa ăn ngon mà không có những
hậu quả không lành mạnh.
Trong âm nhạc, do đó, cũng như trong y học và trong tất
cả những lĩnh vực khác, trong những nội dung thần thánh cũng như trong những công
việc của con người, chúng ta phải chăm sóc hai hình thái của Ái tình với ý định
tốt nhất có thể có được, quả thực, tìm thấy được chúng ở khắp nơi. Ngay cả những
mùa trong năm trưng bày ảnh hưởng của chúng. Khi những yếu tố mà tôi đã đề cập
– nóng và lạnh, ẩm ướt và khô – được làm sinh động bởi những hình thái thích hợp
của Erôs, chúng là trong hài hòa, một
này với một kia: hỗn hợp của chúng là ôn hoà, và như thế là khí hậu. Thu hoạch thì
rất phong phú; con người và tất cả những sinh vật khác đều có sức khỏe tốt;
không có hại nào có thể đến với họ. Nhưng khi loại của Erôs vốn thô sống và thôi thúc bốc đồng, điều khiển mùa màng, ông
mang đến chết chóc và tàn phá. Ông lan truyền bệnh dịch và những bệnh tật khác,
giữa những cây cỏ và thú vật; ông ta gây sương giá, và mưa đá, và lá cháy đốm.
Tất cả những điều này đều là những tác động của những hình thái kiêu căng và rối
loạn vô trật tự của Erôs trên sự chuyển
động của những ngôi sao và những mùa trong năm, đó là, trên những đối tượng
nghiên cứu của khoa học gọi là thiên văn học.
Xem xét thêm nữa, những nghi thức của sự cúng tế hiến sinh
và toàn bộ khu vực mà nghệ thuật của sự tiên tri đoán ý thần linh là sự quan
tâm, đó là, sự tác động qua lại giữa con người và gót. Ở đây, cũng thế, Erôs là quan tâm chủ yếu: đối tượng của
chúng ta là cố gắng duy trì loại thích hợp của Erôs, và cố gắng để chữa trị loại mà nó là bệnh tật. Vì nguồn gốc của
tất cả sự không-kính-tín là gì? Sự từ chối của chúng ta, không thỏa mãn với bản
chất có trật tự của Erôs, và sự tôn phục
của chúng ta với bản chất khác, khi chúng ta cần phải được hướng dẫn bởi bản chất
kể trước của Erôs trong mọi hành động
liên quan đến cha mẹ của chúng ta, còn sống hay đã chết, và với những vị gót.
Nhiệm vụ của sự tiên tri đoán ý thần linh là cứ tiếp tục giữ mắt canh phòng
trên hai hình thái này của Erôs và trị
liệu chúng khi cần thiết. Tiên tri, do đó, là sự thực hành vốn nó tạo ra yêu
thương cảm mến giữa những vị gót và con người; nó thì đơn giản chỉ là khoa học
về tác dụng của Erôs trên công lý và kính
tin.
Như thế là sức mạnh của Erôs – quá đa dạng và tuyệt
vời khiến trong tất cả những trường hợp, nó có thể được gọi là tuyệt đối. Tuy
nhiên, ngay cả như vậy nó thì lớn lao hơn nhiều khi Erôs được điều khiển, trong tiết độ và công lý, hướng về cái tốt
lành, cho dù ở trên trời hay trên mặt đất: hạnh phúc và may mắn, những ràng buộc
của xã hội loài người, hòa hợp với của những vị gót bên trên – tất cả những điều
này là trong số những quà tặng của ông.
Có lẽ, tôi cũng thế, đã bỏ qua rất nhiều trong diễn
ngôn này về Erôs. Nếu vậy, tôi đảm bảo
với bạn, nó đã hoàn toàn như không chủ ý. Và nếu trong thực tế, tôi đã bỏ qua một
số điểm, nó bây giờ là nhiệm vụ của bạn, Aristophanes, để hoàn tất luận chứng –
trừ khi, dĩ nhiên, bạn đang dự định một lối giải quyết khác biệt. Dẫu trong trường
hợp nào đi nữa, hãy tiếp tục; nấc cụt của bạn có vẻ đã khỏi.
(Bài ngợi ca Ái tình thứ tư, của Aristophanes)
(189a)
Sau đó, Aristophanes nhận đến phiên mình, (Aristodemus
cho biết thế): “Những nấc cụt đã ngừng êm xuôi tất cả rồi – nhưng không phải
trước khi tôi áp dụng phép Chữa trị Hắt hơi với chúng. Làm tôi tự hỏi liệu “bản
chất Erôs có trật tự ” trong cơ thể
phải chăng cần tới những tiếng ồn và ngứa ngáy, vốn tạo thành một hắt hơi, vì những
nấc cụt đã ngưng ngay lập tức khi tôi áp dụng phép Chữa trị Hắt hơi”.
“Bạn
giỏi đấy, Aristophanes”, Eryximachus trả lời. “Nhưng hãy canh chừng xem bạn
đang làm gì. Bạn đang pha trò trước khi bạn phát biểu, và bạn buộc tôi phải sửa
soạn để chờ đợi bạn nói điều gì đó buồn cười, và để canh chừng bạn, trong khi nếu
không thế, bạn có thể nói chuyện trong yên ổn”.
Sau
đó Aristophanes đã cười. “Nói trúng lắm, Eryximachus. Vì vậy, hãy để tôi “rút lại
những gì tôi vừa nói”. Nhưng đừng có giăng canh chừng của bạn lên. Tôi không lo
lắng về việc nói một gì đó buồn cười trong bài nói của tôi sắp tới. Đó sẽ thuần
túy là lợi thế may mắn bất ngờ, và nó đến với lãnh thổ của nàng mỹ thuật [25] của tôi. Những gì
tôi lo lắng đến, là tôi có thể không chừng nói một gì đó lố bịch”.[26]
“Aristophanes,
bạn có thực sự nghĩ rằng bạn có thể chĩa châm chọc vào tôi, và sau đó trốn
thoát nổi? Này bạn hãy nghĩ cho cẩn thận! Hãy nhớ rằng, khi bạn nói, bạn sẽ bị
gọi ra để cho một lý do giải thích. Mặc dù có lẽ, nếu tôi quyết định làm thế,
tôi sẽ bỏ qua cho bạn”.
“Eryximachus”,
Aristophanes nói, “quả thực tôi có trong ý định một lối giải quyết để nói khác
hơn lối của hai bạn đã xử dụng, bạn và Pausanias. Các bạn thấy đấy, tôi nghĩ mọi
người đã hoàn toàn bỏ hụt mất quyền năng của Erôs, gót Ái tình, vì, nếu họ đã nắm được nó, họ đã dựng những đền
và bàn thờ to nhất cho ông, và đã dâng những lễ hiến sinh lớn nhất. Nhưng như
hiện trạng, không một nào trong điều này được làm cho ông, mặc dù nó nên là,
hơn bất cứ gì khác! Vì ông yêu loài người hơn bất cứ gót nào khác, ông sẵn sàng
giúp đỡ chúng ta trong những khốn đốn của chúng ta, và ông chữa những không may
đó mà con người chúng ta là sung sướng nhất để có được hàn gắn. Tôi sẽ, do đó,
cố gắng giải thích sức mạnh của ông với các bạn; và các bạn, xin vui lòng chuyển
bài học của tôi tới tất cả mọi người khác”.
Trước
tiên, các bạn phải biết ở thời ban đầu Bản chất Con người [27] là gì, và những gì
đã xảy ra với nó kể từ đó, vì xưa kia đã rất lâu [28], bản chất tự nhiên của
chúng ta không phải là những gì như bây giờ, nhưng rất khác biệt. Đã có ba giống
của loài người, đó là điểm đầu tiên của tôi – không phải hai như hiện nay đang
có, nam và nữ. Thêm với những giống này, đã có một giống thứ ba, một sự kết hợp
của hai giống trên; tên của nó tồn tại, mặc dù bản thân của giống đó đã bị mất.
Vào thời đó, các bạn thấy, từ “bán nam bán nữ” [29]
thực sự có nghĩa là một gì đó: một thể dạng làm nên từ những yếu tố nam và nữ,
mặc dù bây giờ không còn gì ngoài tên gọi, và tên gọi đó dùng như một thoá mạ. [30]
Điểm thứ hai của tôi là hình dạng của mỗi con người đã là hoàn toàn tròn, với đằng
sau và hai bên trong một vòng tròn; họ đã có bốn tay, cũng nhiều chân như những
tay, và hai mặt, giống hệt nhau, trên một cổ tròn. Giữa hai mặt, chúng ở những bên
đối nghịch, đã là một đầu với bốn tai. Cơ quan sinh dục có hai bộ, và mọi thứ
khác đã là cách các bạn tưởng tượng ra nó từ những gì tôi đã nói với các bạn. Họ
đứng thẳng, bước đi bằng hai chân, như chúng ta bây giờ, về bất cứ hướng nào họ
muốn. Và bất cứ khi nào họ bắt đầu muốn chạy cho nhanh, họ vung ra tất cả tám
tay chân của họ, những tay chân họ có lúc đó, và cuộn đi nhanh chóng, lối những
vận động viên thể dục nhào lộn vòng, bằng cách chõi chân của họ thẳng ra xung
quanh.
Bây
giờ, đây là vì sao đã có ba giống, và tại sao họ đã là như tôi đã mô tả họ: giống
nam ban đầu là một đứa con sinh ra từ mặt trời, giống nữ là từ trái đất, và giống
kết hợp cả hai là một đứa con sinh ra từ mặt trăng, vì trong mặt trăng có chung
cả hai. Họ là khối cầu, và như thế đã là chuyển động của họ, vì họ giống như
cha mẹ của họ trên bầu trời. [31]
Về
sức mạnh và năng lực, do đó, họ đã là khủng khiếp, và họ đã có những tham vọng
lớn. Họ đã toan mưu hại những vị gót, và chuyện của Homer kể về Ephialtes và
Otus, [32]
đã bắt nguồn từ họ: họ đã cố gắng ra sao để làm một lối đi lên trời như thế, để
tấn công những vị gót [33].
Sau đó, Zeus và những gót khác họp hội đồng với nhau, để bàn luận về việc phải làm
gì, và họ đã đều bực tức lúng túng. Họ không thể quét sạch loài người với sấm
sét, và giết tất cả cho xong, như họ đã làm với những giống người khổng lồ, vì
như thế sẽ quét đi luôn cả sự thờ phượng họ vẫn nhận, cùng với những hiến sinh
con người chúng ta dâng cúng họ. Mặt khác, họ không thể để cho con người gây bạo
loạn. Cuối cùng, sau nhiều cố gắng lắm, Zeus đã có một ý tưởng.
“Ta
nghĩ ta có một kế hoạch”, ông nói, “mà sẽ cho phép những con người tồn tại, và ngưng
sự ăn ở lếu láo của chúng: chúng sẽ từ bỏ tư cách hung ác khi chúng bị mất sức
mạnh của chúng. Vì vậy, bây giờ ta sẽ cắt mỗi đứa trong chúng làm đôi. Chỉ một
cú ra tay, chúng sẽ mất sức mạnh của chúng, và cũng trở thành nhiều lợi lộc hơn
cho chúng ta, nhờ vào sự gia tăng trong số lượng của chúng. Chúng sẽ đứng thẳng
đi trên hai chân. Nhưng nếu ta thấy rằng chúng vẫn gây bạo loạn và không giữ
hòa bình”, ông nói, “Ta sẽ bổ chúng làm đôi một lần nữa, và chúng sẽ phải xô dạt
ra bằng một chân, cách nhảy loi choi”.
Nói
xong như thế, ông bổ dọc những con người đó làm đôi, cách mọi người cắt quả táo
loại để làm rượu, trước khi đem táo phơi khô, hay cách họ cắt quả trứng luộc bằng
những sợi tóc. Khi cắt từng người một, ông ra lệnh cho Apollo xoay một mặt của
nó và nửa cái cổ của nó sang phía bị thương, như thế khiến mỗi con người sẽ thấy
rằng nó đã bị cắt, và tốt hơn nên giữ trật tự. Sau đó, Zeus đã ra lệnh cho Apollo
chữa lành phần còn lại của chỗ bị thương, và Apollo thực đã xoay vòng khuôn mặt
lại, và ông kéo da từ tất cả mọi bên đến nhúm trên chỗ giờ gọi là bụng, và ở đó
ông đã làm thành một cái miệng hõm, giống như trong một cái túi với một sợi dây
rút, và gắn chặt nó vào phần giữa của bụng. Chỗ này bây giờ gọi là rốn. Sau đó,
ông làm mượt phẳng ra những nếp nhăn khác, vốn chúng có rất nhiều, và ông tạo hình
hai ngực, dùng một vài dụng cụ loại giống như của những thợ giày thường có để
làm những vết nhăn trên da mịn đi theo khuôn hình. Tuy nhiên, ông đã chừa lại một
vài nếp nhăn quanh bụng và rốn, làm một nhắc nhở về những gì đã xảy ra từ lâu.
Bây
giờ, kể từ khi thể dạng tự nhiên của họ bị bổ dọc đôi, mỗi một người mong cầu nửa
kia của chính mình, và vì vậy họ sẽ vung tay họ ra ôm choàng lấy nhau, đan quấn
vào nhau, muốn lớn dậy cùng nhau. Trong điều kiện của tình cảnh đó, họ sẽ chết
vì đói, và sự lười biếng nói chung, vì họ sẽ không làm bất cứ gì cả nếu phải xa
rời nhau. Bất cứ khi nào một trong những nửa kia chết, và một kia còn lại, nửa
còn lại đó đã vẫn tìm một nửa khác, và tự quấn nó cùng với nửa đó. Đôi khi nửa
nó gặp đó đến từ một người nữ, như bây giờ chúng ta gọi nàng, đôi khi nó đến từ
một người nam; dù cách nào trong hai, họ cứ tiếp tục chết.
Sau
đó, tuy nhiên, Zeus thấy thương hại họ, và ông đã đưa ra một kế hoạch khác: ông
chuyển bộ phận sinh dục của họ quành ra đằng trước! Trước đó, các bạn thấy, họ đã
quen có bộ phận sinh dục của họ bên ngoài, giống như mặt của họ, và họ thả hạt
giống, và tạo sinh những trẻ em, không phải trong một người khác, nhưng trong
lòng đất, giống như loài ve sầu [34]. Vì vậy, Zeus đã đem
lại sự chuyển dịch này cho bộ phận sinh dục, và khi làm như vậy, ông đã sáng chế
ra sự sinh sản ở bên trong, bởi người
nam trong người nữ. Mục đích của việc
này đã là, khi một người nam ôm lấy một người nữ, khiến anh ta sẽ thả ra hạt giống
của mình, và họ sẽ có con; nhưng khi một người nam ôm người nam, ít nhất họ sẽ
có được sự thỏa mãn của giao hợp, sau đó họ có thể ngừng ôm, và quay trở lại với
công việc của họ, chăm lo những nhu cầu khác của họ trong đời sống. Đây, sau
đó, là nguồn gốc của ham muốn của chúng ta để yêu nhau. Ái tình [35] thì bẩm sinh trong mỗi
con người; nó gọi những nửa của bản chất ban đầu của chúng ta trở lại với nhau;
nó cố gắng để làm thành một từ hai, và chữa lành vết thương của bản chất con
người.
Mỗi
chúng ta, sau đó, là một “nửa xẻ đôi” [36] của một con người
toàn vẹn, vì mỗi người đã bị xẻ ra như một con cá lát, hai ra từ một, và mỗi
người chúng ta thì luôn luôn tìm kiếm nửa xẻ đôi kia, hợp với mình, để ghép với
nửa ấy. Đó là tại sao một người nam là người được xẻ đôi từ giống đôi nam-nữ
(mà thường gọi là “bán nam bán nữ”) đeo đuổi những người nữ. Nhiều người nam phóng
đãng đã ra từ giống này, và cũng thế đó, là những người nữ phóng đãng, những
người đeo đuổi những người nam. Những người nữ được xẻ từ một người nữ, tuy
nhiên, chẳng quan tâm gì tất cả tới những người nam; họ đã sẵn được định hướng về
phái nữ nhiều hơn, và những đồng tính nữ [37]
đến từ giống này. Những người được xẻ ra từ một người giống nam đều đã sẵn định
hướng về phái nam. Trong khi họ là những cậu bé trai, vì họ là những mảnh bẻ ra
từ khối nam, họ yêu những người nam, và thích thú khi nằm với những người nam, và
khi được những người nam ôm ấp; đó là những cậu bé và chàng trai bậc nhất; vì họ
là có nam tính nhất trong bản chất của họ. Dĩ nhiên, một số nói rằng con trai
như vậy là không biết xấu hổ, nhưng họ nói không đúng thực. Đó không phải họ
không có xấu hổ mà những cậu trai giống thế đó làm điều này, các bạn thấy đấy,
nhưng vì họ là táo bạo, và dũng cảm, và có nam tính, và họ có khuynh hướng trân
trọng những gì giống như chính họ. Bạn có muốn tôi chứng minh điều đó không?
Hãy nhìn mà xem, đây là loại duy nhất của những cậu trai lớn lên thành những
con người thực trong chính trị. Khi họ là những người trưởng thành, họ là những
người tình của những người trẻ tuổi, và họ tự nhiên không quan tâm đến hôn nhân,
hoặc để tạo sinh những trẻ sơ sinh, ngoại trừ trường hợp họ theo yêu cầu của phong
tục địa phương. Tuy nhiên, họ khá hài lòng để sống đời họ với nhau, không lập
gia đình. Bằng mọi cách, sau đó, giống của những người này, lớn lên như một người
yêu của thiếu niên và một người yêu của Ái tình, luôn luôn vui mừng xum họp trong
giống riêng của mình.
Và
như thế, khi một cá nhân gặp một nửa vốn là của riêng chính người ấy, dẫu bất cứ
định hướng của người ấy là gì, cho dù đó là người trẻ hay không, sau đó một gì
đó tuyệt vời xảy ra: cả hai, từ những xúc cảm của mình, bị ái tình [38] đánh trúng, bằng một
ý thức thuộc về nhau, và bằng thèm muốn, và họ không muốn bị tách biệt khỏi
nhau, không ngay cả chỉ trong một khoảnh khắc.
Những
người này là người sống hết đời họ cùng nhau, và vẫn không thể nói đó là gì họ
muốn, người này từ người kia. Không ai sẽ nghĩ đó là sự thân mật của tình dục –
rằng không gì nhưng chỉ quan hệ tình dục là lý do mỗi người yêu nhận, quá lớn
và quá sâu như thế, một niềm vui trong tư thế cùng với người khác. Đó hiển
nhiên rằng hồn người của mỗi người yêu mong mỏi một gì khác; hồn của người ấy
không thể nói nó là gì, nhưng giống như một sấm truyền tiên tri, nó có một ý
nghĩa của những gì nó muốn, và như một lời sấm truyền, nó ẩn dấu sau một câu đố.
Giả sử có hai người yêu đang nằm với nhau, và Hephaestus [39]
đứng cạnh họ với những dụng cụ thợ rèn hàn gắn của ông, hỏi: “loài người các
ngươi thực sự muốn gì lẫn nhau từ mỗi người khác?” Và giả sử họ đều bối rối
không biết trả lời thế nào, và ông hỏi họ lần nữa: “có phải đây là trái tim của
các ngươi khao khát không, vậy sau đó – cho hai ngươi trở thành những phần của cùng
một toàn bộ, gần như có thể gần được, và không bao giờ tách rời, ngày lẫn đêm?
Vì nếu đó là khao khát của các ngươi, ta thích hàn các ngươi vào nhau, và nối các
ngươi vào một gì đó mà là tự nhiên toàn bộ, như thế khiến cả hai ngươi được vào
làm thành một. Sau đó, hai ngươi sẽ chia sẻ cùng một cuộc đời, chừng nào các
ngươi sống, vì các ngươi sẽ là một con người, và cũng vì lẽ ấy, khi các ngươi qua
đời, các ngươi sẽ là một chứ không hai, trong cõi của Hades, sau khi chết một
cái chết duy nhất. Nhìn vào ái tình của các ngươi, và xem nếu đây là những gì các
ngươi mong muốn: sẽ không phải đây là tất cả may mắn tốt đẹp, các ngươi có thể mong
muốn?”
Chắc
chắn các bạn có thể thấy rằng không một ai là người nhận được đề nghị loại giống
như vậy sẽ từ chối nó; không ai sẽ tìm thấy thêm bất cứ gì khác mà anh ta đã muốn.
Thay vào đó, mọi người sẽ nghĩ rằng cuối cùng anh đã tìm ra những gì anh đã
luôn luôn mong ước: để đi đến cùng nhau và để tan chảy cùng người anh yêu, như
thế khiến một người trồi hiện lên từ hai. Tại sao điều này sẽ là như thế? Đó là
vì, như tôi đã nói, chúng ta vốn đã là những toàn bộ trọn vẹn trong bản chất tự
nhiên ban đầu của chúng ta, và bây giờ “Ái tình” là tên gọi cho sự theo đuổi của
chúng ta về toàn bộ lành lặn, cho khao khát của chúng ta với hoàn tất trọn vẹn.
Xưa
lắm trước đây, chúng ta đã hợp nhất, như tôi đã nói; nhưng bây giờ, gót đã phân
chia chúng ta như trừng phạt vì sai trái chúng ta đã làm với ông, cũng giống
như người Sparta đã phân chia những người Arcadia [40].
Do đó, có một nguy hiểm là nếu chúng ta không giữ trật tự trước những vị gót,
chúng ta sẽ bị phân đôi lần nữa, và sau đó chúng ta sẽ đi quanh trong tình trạng
của những hình người khắc trên những bức tranh đắp nổi ở chân bia mộ, bị cưa
đôi giữa hai lỗ mũi, giống như nửa con xúc xắc. Thế nên, chúng ta nên khuyến
khích tất cả mọi người đối xử với những vị gót với tất cả sự tôn kính đích đáng
phải có, để chúng ta có thể thoát khỏi số phận này, và thay vào đó tìm được sự toàn
vẹn. Và chúng ta sẽ, nếu Erôs là vị
hướng dẫn của chúng ta và vị chỉ huy của chúng ta. Hãy không một ai có hành động
chống lại ông. Bất cứ ai chống đối Erôs
là thành thù địch với những vị gót [41],
nhưng nếu chúng ta trở thành những bạn hữu của Erôs, và thôi không cãi lộn với ông, khi đó chúng ta sẽ tìm được những
người trẻ tuổi dành định cho chúng ta, và giành thắng được ái tình của họ, như số
rất ít người hiện nay làm được.
Bây
giờ, đừng có những ý này, Eryximachus, đừng biến bài phát biểu này thành một
hài kịch. Đừng nghĩ rằng tôi đang trỏ điều này vào Pausanias và Agathon. Có lẽ,
cả hai đều cùng thuộc về nhóm mà hoàn toàn nam tính trong tự nhiên. Nhưng tôi
đang nói về tất cả mọi người, đàn ông và đàn bà như nhau, và tôi nói chỉ có một
cách để cho loài người phồn thịnh sum xuê đẹp đẽ: chúng ta phải mang ái tình đến
kết luận toàn hảo của nó, và mỗi người chúng ta phải giành thắng lấy những chiều
lòng tử tế của chính người thanh niên riêng của mình, như thế khiến người ấy có
thể phục hồi bản chất nguyên thủy của mình. Nếu đó là lý tưởng, sau đó, dĩ
nhiên, cách giải quyết gần nhất với nó là tốt nhất trong hoàn cảnh hiện tại, và
đó là để giành thắng những sủng ái của những người trẻ, những người có cảm tình
tự nhiên với chúng ta.
Nếu
chúng ta quyết định ngợi khen thích đáng với vị gót là vị có thể cho chúng ta ân
sủng này, vậy thì, chúng ta phải ca ngợi Erôs,
gót Ái tình. Erôs làm điều tốt nhất
có thể làm được cho lúc này: ông dẫn chúng ta hướng về những gì thuộc về chúng
ta. Nhưng trong tương lai, Erôs hứa hẹn
hy vọng lớn nhất của tất cả: nếu chúng ta đối ứng với những vị gót với sự tôn
kính thích đáng, ông sẽ khôi phục lại cho chúng ta bản chất ban đầu của chúng
ta, và bằng cách chữa lành chúng ta, ông sẽ làm chúng ta có được ơn huệ và hạnh
phúc.
“Thế
đó”, ông nói, “là bài phát biểu của tôi về Erôs, Eryximachus. Nó là khá khác biệt với của bạn. Như tôi đã khẩn
cầu các bạn trước đó, đừng làm nó thành một hài kịch. Tôi muốn nghe những gì tất
cả những người khác sẽ nói – hay, đúng hơn, những gì mỗi người sẽ nói, vì
Agathon và Socrates là những người duy nhất còn lại”.
“Tôi
thấy bài phát biểu của bạn thích thú ý vị”, Eryximachus nói, “vì vậy tôi sẽ
làm như bạn nói. Thực sự, chúng ta đã có một bữa tiệc thật là phong phú gồm những
bài phát biểu về Erôs, khiến nếu tôi
không thể bảo đảm sự thật cho sự kiện rằng Socrates và Agathon đều là những bậc
thầy của nghệ thuật của ái tình, tôi sợ rằng họ sẽ không còn gì để nói. Nhưng vốn
thực là như thế, tôi không có gì lo ngại về chuyện này”.
(194a)
Sau
đó Socrates nói, “Đó là vì bạn đã làm
khéo tuyệt trong cuộc thi, Eryximachus. Nhưng nếu bạn đã bao giờ từng ở vị trí
của tôi, hay đúng hơn vị trí của tôi đứng sau bài đã nói rất hay của Agathon,
sau đó bạn sẽ thực sự sợ hãi. Bạn sẽ không còn biết nói gì nữa, như tôi giờ đây”.
“Ông
đang gắng bỏ bùa mê cho tôi, Socrates” Agathon nói, “bằng cách làm tôi nghĩ rằng
người nghe mong đợi những điều tuyệt vời trong bài phát biểu của tôi, khiến tôi
sẽ bối rối”.
“Agathon”.
Socrates nói, “Sao bạn lại nghĩ rằng tôi dễ quên đến thế? Tôi đã thấy bạn đã dũng
cảm và đĩnh đạc biết chừng nào, khi bạn bước thẳng lên thềm sân khấu cùng các
diễn viên và nhìn thẳng ra khối khán giả rất đông đảo lúc đó. Bạn đã sắp sửa đem
kịch thơ bạn viết ra trình diễn, và bạn đã không có đến một chút hoang mang.
Sau khi nhìn thấy thế, sao tôi lại có thể chờ đợi bạn sẽ bối rối vì chúng tôi,
khi chúng tôi thật quá ít?”
“Tại
sao, Socrates”, Agathon nói. “Ông phải nghĩ rằng tôi không có gì ngoài những khán
giả xem diễn kịch trong trí não của tôi! Thế ông giả định tôi không nhận ra, nếu
ông thông minh, rằng ông tìm thấy một ít người nhạy cảm khôn ngoan đáng sợ nhiều
hơn một đám đông ngu dại vô cảm?”
Lê Dọn Bàn tạm dịch – bản nháp thứ nhất
(Jul/2014)
[1] [Theogony 116-120, 118 omitted.]
[2] [Acusilaus là một tác giả Greek, ghi chép hệ phả,
đầu thế kỷ thứ 5 TCN.]
[3] [Parmenides,
B 13 Diels-Kranz.]
Chaos: Hỗn độn: “Không gian há miệng
ngáp lớn”. Trong huyền thoại vũ trụ của người Greece đó là điều tạo ra đầu
tiên, một khoảng trống vô hình không rõ ràng, không hiểu đươc, đầy tối tăm, dài
xuống bên dưới là trái đất.
Gaea: Đất: Gót nữ nguyên thủy
đã xuất hiện sau Chaos, sự vật được tạo ra đầu tiên. Nàng sinh ra một con trai Uranus
(“Bầu trời” hay “Vòm trời”) và cùng với Uranus, đã có thêm nhiều đứa trẻ mà
Uranus buộc phải ở lại trong bụng Gaea.
Gaea đã thuyết phục đứa con út Cronus
lật đổ Uranus bằng cách thiến anh ta và thả cho những đứa con kia ra đời, đó là
những Titans. Cronus và chị Rhea đã sinh ra một giống Gót mới, là những gót sau
này sẽ ngự trên núi Olympus.
[4] [Bỏ
chữ e trong e5.]
[5] [Cf. Iliad
x.482, xv.262; Odyssey ix.381.]
[6] [Alcestis
là vợ Admetus, chết thay cho chồng. Apollo đã ban cho Admetus một ơn huệ, được
sống tiếp khi cái chết đến, với điều kiện phải có ai chịu chết thay, để thế chỗ
trong cõi của Hades, và Alcestis đã nhận làm việc này]
Alcestis
"(Gr: “Alkestis”) là một bi kịch của nhà viết kịch Greek thời cổ
Euripides, trình bày câu chuyện của Alcestis, vợ của Admetus, là người theo thần
thoại Hy Lạp đã hy sinh mạng sống của mình để mang chồng trở lại từ cõi chết.
Apollo một lần đã thuyết phục thần Số phận ban cho vua
Admetus xứ Pherae ở Thessaly, một đặc quyền được sống quá thời gian quy định
cái chết của ông, như thưởng công cho sự hiếu khách vua đã dành cho Apollo
trong thời gian ông bị trục xuất khỏi đỉnh Olympus.
Tuy nhiên, món quà đi kèm với một điều kiện: Admetus phải
tìm một người nào đó để thế chỗ của mình khi thần Chết đến nhận ông. Tuy cha mẹ
của Admetus đã già nhưng không sẵn sàng để giúp ông và, khi thời điểm cái chết
của Admetus đến gần, ông vẫn chưa tìm thấy một ai chịu sẵn sàng thay thế. Cuối
cùng, Alcestis, người vợ trung thành của ông, đồng ý xuống cõi chết của Hadess
thay chỗ cho ông, vì bà không muốn các con mồ côi cha, và không muốn mình thành
goá bụa, trơ trọi, sau khi bị thần Chết tước mất người chồng yêu quý.
[7] [Orpheus là một nhạc
sĩ có tiếng đàn hát thần kỳ, ông đã xuống tận thế giới bên dưới, cõi của
Hades, tìm người vợ yêu đã chết là Eurydice.]
Có rất nhiều huyền thoại về Orpheus, những
gì sau đây, chọn lọc và dựa trên “Metamorophoses” (“Transformations”), tập
trường thi (15 quyển) kể những huyền thoại của Ovid, nhà thơ Rome, thế kỷ 8
CN. Theo huyền thoại truyền thống, Orpheus là nhạc sĩ nổi tiếng bậc nhất
trong thời được gọi là thời Hoàng kim của những anh hùng Greek. Tiếng nhạc và lời
ca của Orpheus được kể là cuốn hút đến làm mê đắm tất cả người muông thú nếu lọt
vào tai. Chim đang hót trên cây phải ngừng tiếng lắng nghe, dịu lòng những con
chó ngao Cerberus, và những những Furies, những phụ tá của Hades gót-vua cõi chết;
Furies là những gót-nữ chuyên trừng phạt kẻ có tội, đều phải mềm lòng, rơi nước
mắt. Không rõ ràng về phần cha mẹ của Orpheus, nhưng tất cả các nguồn đều đồng
ý mẹ của Orpheus là một trong chín chị em Muse, là Calliope, gót của sử
thi, Calliope và những dì của Orpheus đã dạy chàng hát và chơi đàn lyre.
Orpheus đã kết hôn với một thiếu nữ tên
là Eurydice. Thật không may, hôn nhân này không dài lâu, vì Eurydice đã thiệt mạng
khi bị một con rắn độc cắn phải gót chân nàng. Có bất đồng về cách thức cái chết
của nàng, một số nói rằng Eurydice đang nhảy múa theo tiếng nhạc Orpheus, đạp
phải con rắn, trong khi có những nguồn khác nói rằng nàng bị rắn cắn, khi đang
cố chạy trốn, lúc bị Aristaeus, con trai của Apollo theo đuổi.
Dẫu bất đồng ý kiến về nguyên nhân dẫn
đến cái chết, tất cả các tác giả đều đồng ý rằng Orpheus đã quẫn trí sau cái chết
của Eurydice, và chàng quyết tâm phải đi xuống thế giới bên dưới (cõi chết –
Underworld) để mang nàng trở lại cõi đất của người sống. Ovid đã thuật lại cho
chúng ta biết, Orpheus đã kêu gọi Persephone, nữ hoàng của Underworld, như thế
nào, để xin cho Eurydice của mình được về lại dương gian; và tiếng hát của
Orpheus quá tuyệt vời khiến những bóng ma của những người đã chết ở chốn ấy,
cũng phải nhỏ lệ trước tiếng nhạc buồn thảm. Persephone đã cho gọi
Eurydice, và bảo Orpheus quay lưng đi, rồi trao tay nàng cho Orpheus nắm, để
đưa nàng ra khỏi Underworld, với điều kiện là Orpheus không được quay lại, nhìn
người yêu mình, cho đến khi cả hai đều hoàn toàn trở lại dưới ánh sáng mặt trời.
Cả hai leo lên con đường dốc trở lại với thế giới bên trên, và Orpheus, đúng vừa
khi bước ra dưới ánh sáng mặt trời, đã vội vàng háo hức và đã quên mất điều kiện,
rằng cả hai đều phải cùng ra khỏi Underworld, nên Orpheus quay lại nhìn, đã trước
khi Eurydice vẫn dở dang, thiếu chỉ khoảnh khắc nữa, để theo chân chàng tiến ra
ánh sáng hoàn toàn. Nàng đã trượt trở lại, biến mất vào cõi tối tăm
Erebus, Eurydice đã chết cái chết thứ hai, bỏ lại một mình Orpheus.
Plato diễn giải huyền thoại này, như một
màn kịch của những gì xảy ra (hiện tượng) trông thấy bên ngoài, đối lập với thực
tại, ông nói rằng hình ảnh của Eurydice (nói đó trong tay Orpheus) đã
đơn thuần chỉ là một hình bóng không thực, phản ảnh khát vọng của Orpheus, cho
một tình yêu không thực chất, thứ tình yêu tầm thường của con người có sống-chết.
Thêm nữa, Plato suy luận rằng, như chúng ta đọc trên đây qua lời Phaedrus, vì
Orpheus không dám chết cho tình yêu của mình, hiểu như Orpheus đã có thể chết
theo người yêu, để cả hai cùng “sống”, xum họ, bên nhau, ... trong cõi chết (giả
định rằng có một cõi chết và mọi người đều đến đó, hay có thể đến đó!), nhưng
chỉ tìm cách đưa Eurydice về lại cõi sống, Orpheus không có can đảm của một anh
hùng, và theo Plato, đây là lý do tại sao Orpheus phải chịu trắng tay.
Sau thất bại của mình để cứu Eurydice từ
cõi chết của Hades, Orpheus đã điên. Ovid đã so sánh chàng với Heracles, một
anh hùng đã tương tự xuống thăm như thế giới bên dưới và sau đó cũng bị đưa tới
thành điên dại. Mặc dù tất cả những nỗ lực của mình, Orpheus không sao vào được
Underworld lần thứ hai, và do đó Orpheus quay trở lại thế giới của người sống,
nhưng lánh đời, giữa thiên nhiên hoang dã, và chàng khinh miệt, gạt hết tình
yêu của tất cả những phụ nữ khác, mặc dù có nhiều người cháy lòng, khát khao vì
chàng, và huyền thoại cũng nói rằng đây là những gì như đã xảy ra, đã truyền cảm
hứng cho những người nam của xứ Thrace quay sang yêu những cậu trai trẻ chưa tới
tuổi trưởng thành, thay vì những phụ nữ.
Một ngày nọ, Orpheus đang hát
trong một trảng rừng khi một nhóm phụ nữ người Thrace đã bất ngờ gặp
chàng. Những phụ nữ này là những Maenads, tín đồ của Bacchus, và
trong cơn điên cuồng say sưa, vừa tình lẫn rượu, của họ, họ đã ném đá và những
nhánh cây vào Orpheus, nhưng âm nhạc tuyệt diệu của chàng đã làm tất cả những
gì lao tới nhà thơ/nhạc đều dừng lại, như chúng không muốn làm hại nhà thơ đang
ca hát. Không ngừng được mê loạn, những người phụ nữ quay sang tấn công
Orpheus với tay không, và họ đã xé xác chàng ra thành mảnh. Truyền thống nói rằng
đầu và cây đàn lyre của Orpheus bị quăng xuống sông Hebrus, nơi chúng vẫn cất
tiếng nhạc thê lương cùng nước tuôn chảy ra biển, từ ngày ấy đến nay, nếu ai lắng
tai vẫn còn nghe. Còn “bóng ma” Orpheus, sau đó chạy xuống thế giới bên dưới, lần
này dò theo bước chân cũ của mình, tìm Eurydice, và cuối cùng tìm thấy nàng
trong Elysian Fields, cánh đồng huyền thoại của những gót bất tử xứ
Greece.
[8] [Trong kịch
bản The Myrmidons của ông. Trong
Homer, không có dấu hiệu nào cho thấy gắn bó giữa Achillesand Patroclus là tình
dục.]
[9] Những đôi nam trong
huyền thoại Greek, thường là một gót trong vai người yêu lớn tuổi (Erastes) và một anh hùng trong vai người
nhỏ tuổi, người được yêu (Eromenos).
Không có trẻ con, ngay cả trong các huyền thoại, vì những người Greek coi khinh
và không thích những quan hệ tình dục trẻ con chưa vào tuổi dậy thì. Trong thực
tế, những chàng trẻ được theo đuổi ưa chuộng, đã hoàn toàn bước sang tuổi
trưởng thành, và theo luật của nhiều quốc gia ngày nay, đều trong tuổi trưởng thành
(trên 18). Achilles và Patroklos, những anh hùng đẹp trai, và tình bạn sâu xa ý
nghĩa, đã khích lệ những người khác theo gương ganh đua bước tiến chiến binh
của họ, và vượt qua những giới hạn, ngay cả khi cận mặt với cái chết.
Huyền thoại ở đây,
như những tình yêu giữa nam phái Greek, không chính yếu về tình dục. Nhưng trên
và trước tất cả là về tình bạn hữu và tình yêu như được chiêm nghiệm trong
những đối lập của tin cậy và phản bội, của tự hào và hổ thẹn, của đúng và sai.
Cũng sẽ là sai lầm để nói rằng những huyền thoại như trên, Achilles và
Patroclus là tình yêu đồng tính, hiểu theo nghĩa ngày nay. Tình yêu đồng tính
của Greek thời cổ thì phức tạp hơn nhiều, và người Greek không nghĩ về chính họ
là tình yêu đồng tính. Một mặt, tình dục giữa nam phái vẫn không được xã hội
tán thành, bị chê trách, khinh miệt (dẫu cho thấy là có xảy ra); mặt khác, hầu
hết, những người nam trưởng thành và thiếu niên yêu nhau, về sau đều sống bình thường,
có gia đình và con cái. Những gót của họ, cũng thế; Hercules có rất nhiều bạn
tình nam; Apollo yêu hết cậu bé này đến chú bé khác, lạ lùng là tất cả đều
chết, đó là cách người Greek nói rằng những bạn tình trẻ nhỏ của ông chết như
trẻ nhỏ để đàu thai thành người lớn. Người anh hùng đẹp trai nhất tất cả trong
những anh hùng, Achilles, có người bạn tình nam, lớn tuổi hơn là Patroclus. Và
cả Narcissus, người tàn nhẫn với những bạn trai của mình và phải trả giá đắt
cho điều đó. Và đừng quên gót của các vị gót, Zeus, người làm vợ mình cuồng
giận vì tình yêu của ông với chú bé Ganymede trẻ đẹp.
Một trường hợp, trong
Symposium, cho thấy quan hệ ái tình lý tưởng giữa một người nam trưởng thành và
một người nam thiếu niên (pederasty) là của Agathon và Pausanias. Agathon là
một nhà thơ trẻ, người tổ chức Symposium, và Pausanias là erastes của ông. Mối
quan hệ của họ là lý tưởng theo nghĩa là họ khác nhau ở độ tuổi khoảng 10 năm,
khi bắt đầu mối quan hệ của họ khi Agathon mới khoảng 18, là một “cậu trai
trẻ”.
Socrates có thể được
cho là hình ảnh của “erastes tối thượng” trong thời cổ Greek. Ông đã nhận những
thanh thiếu niên, giám sát, bảo bọc họ, về tinh thần, thường là giáo dục họ và
đưa dẫn họ đúng cách gia nhập vào sinh hoạt xã hội Greek... và đôi khi cũng có
mối quan hệ thân mật với họ, như Alcibiades đã phơi mở cho chúng ta thấy, ở cuối
Symposium.
Như động lực trong
một quan hệ như vậy, một erastes luôn luôn tự kiểm soát, đảm bảo rằng erastes
giữ tư cách và danh dự của mình như một thành viên với đầy đủ chức năng công
dân của xã hội Greek, trong khi eromenos lớn lên dưới sự giám hộ của một
erastes như vậy để có thể trở thành công dân tốt, hay tài giỏi khi đến tuổi
trưởng thành.
Những erastes cho thấy
tự kiềm chế trong sự “theo đuổi” của mình hơn là của cậu bé ông đã “bắt đươc”,
và eromenos, cậu bé bắt được, tương tự cũng tự kiềm chế bằng cách không ngay
lập tức xiêu lòng, buông thả với những ham muốn tình dục khác loại của người
đàn ông lớn tuổi, nếu có. Một lý do quan trọng cho sự khác biệt tuổi tác giữa
erastes và eromenos là nam giới lớn tuổi chịu trách nhiệm giảng dạy các nam
giới trẻ về chính trị, quân sự, và những tập tục, nghi lễ hội họp, lề thói lễ
hội của xã hội Greek. Một erastes lý tưởng đóng vai trò của một thày giáo hơn
là một người yêu, dù rằng có những trường hợp, trong đó những eromenos sẽ tiếp
nhận huấn luyện và giáo dục qua sự trao đổi những chiều đãi tình dục cho những
erastes của mình.
[10] Isles of the Blest – theo huyền thoại Greek, nơi hồn của những anh
hùng, những người thánh thiện, được gửi đến như chỗ an nghỉ cuối cùng.
[11] Hiểu
như bản của Bernadete – Erôs là gót trợ tá, gót
làm việc với Aphrodite, nhưng trong
thần thoại có hai Aphrodite : Urania
hay Pandemos nên cũng có “hai ” Erôs
tương ứng.
[12] Aphrodite
thông thường được biết như vị gót nữ của Sắc đẹp, Tình yêu và Tình Dục. Ở đây,
Pausanias phân biệt hai Aphrodite, có phần với nhiều suy tưởng triết học hơn giải
thích theo huyền thoại.
Có nhiều huyền thoại về sự ra đời của Aphrodite. Nổi tiếng
nhất là nàng được tạo sinh từ bộ phận sinh dục của Uranus, theo Hesoid. Uranus
(vòm Trời), từ chối không cho con cái của ông xuất hiện ra ánh sáng, vĩnh viễn
ôm chặt lấy Gaia (Đất). Cronus, một con trai ông, thiến ông và ném bộ phận sinh
dục của ông xuống biển. Hành động này sinh ra Aphrodite. Nàng bước ra từ đám bọt
biển, không như một đứa trẻ nhưng một thiếu nữ đã hoàn toàn phát triển. Aphro, từ tiếng Greek có nghĩa là bọt, do đó là tên của nàng. Aphrodite kết
hôn với một trong những vị gót Olympian, là Hephaestus, gót của những thợ rèn.
Hephaestus, chân đi khập khiễng, do Zeus khi đúc xong, đã ném ông quá tay xuống
đảo Lemnos. Cặp vợ chồng này không hạnh phúc, vì Aphrodite yêu Ares, gót của
chiến tranh và của những chiến binh, họ gian díu vụng trộm trong nhà của
Hephaestus, bất cứ khi nào Hephaestus đi xa. Nhưng Helius, gót mặt trời, nhìn
thấy tất cả, đã báo cho Hephaestus biết, ông này sáng chế một dụng cụ khéo léo,
đã bẫy và trói chặt cả hai người lúc đang yêu nhau trên giường, phơi bày họ trần
truồng, làm trò cười cho những vị gót khác. Aphrodite có ba người con với Ares:
Deimos (sợ hãi), Phobos (hoảng loạn) và Harmonia (hài hoà). Nàng cũng có rất
nhiều con rơi con rớt, ngoại hôn với nhiều gót và người khác nữa. Aphrodite này
được gọi là Aphrodite Urania. Nàng đại
diện cho một loại tình yêu thần khiết, tinh thần, cao thượng hơn. Huyền thoại
này liên kết nàng với ban đầu sáng tạo trời đất, và thiết lập Aphrodite như một
trong những vị gót lâu đời nhất.
[Aphrodite và
Venus: Sau khi pha trộn với văn hoá Rome, Aphrodite của Greek như một phụ nữ
đẹp siêu phàm, và quyến rũ, gót của Sắc đẹp, Tình yêu và Tình dục; đã bị pha trộn,
rồi lẫn lộn với Venus, trong huyền thoại Rome trước đó, vốn là một gót thứ yếu,
gót của vườn tược. Venus sau đó đã được
biết đến như là gót nữ của Sắc đẹp, mắn-con, và đôi khi, cả hôn nhân. Nàng cũng
đã được gọi là nữ hoàng của tiếng cười, tình nhân của những ân sủng và lạc thú,
và người bảo trợ của gái giang hồ.
Chúng ta chú ý chỉ
với huyền thoại Greek, (a) chúng là sản phẩm của óc tưởng tượng sáng tạo Greek,
nhưng cũng của những suy tưởng sớm mang tính triết lý, thí dụ những chi tiết gạn
lọc trên về Aphrodite, nếu để thì giờ suy ngẫm, chúng đều chứa nhiều ý
tưởng độc đáo, có ý nghĩa sâu xa. (b) Thêm nữa, trong Plato, chỉ mới có huyền
và thần thoại của dân tộc ông.]
Theo
Homer, Aphrodite là con gái của Zeus and Dione. Gốc gác này đặt nàng vào vị trí
của một gót thứ yếu và trẻ hơn. Ở đây, nàng được biết như Aphrodite Pandemos. Nàng được liên kết với loại tình yêu tầm thường
hơn, thiên trọng vật chất, hướng đến thoả mãn xác thịt.
[13] Pandemos,
tên tôn kính là Pandemus – nghĩa đen là “phổ thông với tất cả mọi người” và
không nhất định có nghĩa là một gì đó thô tục hay thấp kém
[14] Hubris:
dục tình cuồng bạo, như thứ dẫn đến cưỡng hiếp.
[15] Ở
181 c-d – tôi nghĩ bản của Fowler: “Even in the passion for boys you may note
the way of those who are under the single incitement of this Love: they love
boys only when they begin to acquire some mind —a growth associated with that
of down on their chins.” Rõ nghĩa hơn cả. Tôi theo hướng này.
[16] Những
tên đất trong đoạn trên: Sparta: thành phố kình địch, đối thủ của Athens trong
thế kỷ 5 và 6 TCN, nằm trên bán đảo Peloponnese. Sparta là một xã hội “đóng”,
giới hạn tự do cá nhân, tổ chức như một bộ máy chiến tranh, và luôn luôn sửa soạn
chiến tranh, mỗi công dân là một chiến sĩ sẵn sàng chiến đấu. Dân chúng, cả nam
lẫn nữ, sống trong những nhà cộng đồng, ăn uống sinh hoạt chung với tập thể (vợ
chồng ngủ riêng). Không có gia đình, nhưng chỉ có những trại quân. Tư tưởng
Plato, đặc biệt trong Republic cho thấy
ảnh hưởng của Sparta. Trận chiến ở bán đảo Peloponnese (the Peloponnesian war),
chiến tranh giữa hai thành phố dẫn đầu thế giới cổ Hylạp, là chiến tranh giữa
hai xã hội với hai cơ cấu tổ chức dối lập khác biệt: dân chủ đa số phân quyền
và thiểu số trung ương tập quyền.
Elis: thành phố ở vùng Tây Bắc Peloponnese; Boeotia:
thành phố bắc Greece; Ionia: thành phố trên bở biển Tây Bắc của Tiểu Á, (nay
thuộc Turkey), đây là thuộc địa, có đông dân Greek định cư.
[17]
Đúng hơn là philogumnastia: Gymnasia
là những nơi gặp gỡ, ở đó những đàm luận, trong mọi cách thức, với mọi đề tại
nghiêm chỉnh có thể có được, đã diễn ra và tạo lập tình thân hữu (dĩ nhiên giữa
nam phái).
[18]
[Harmodius và Aristogiton đã toan tính lật đổ nhà độc tài Hippias năm 514 TCN.
Mặc dù âm mưu của họ thất bại, nhưng ba năm sau chế độ độc tài cũng xụp đổ, và
những tình nhân đã ăn mừng như chiến thắng giết nhà độc tài của họ.]
[19] “Lời hứa của một người tình, là không có lời hứa nào hết tất cả”, nhưng
bản Bernadete có khác “vì họ phủ nhận, rằng một lời thề trong ái ân (không) là
một lời thề”. Bản tiếng Pháp còn thú vị hơn “c'est
qu'on veut que les amans soient les seuls parjures que les dieux ne punissent
point; car on dit que les serments
n'engagent point en amour”.
[20] [paidagôlos; cũng có nghĩa là những người
dạy kèm, phụ giáo]
[21] [Iliad h.71.]
[22]
Asclepius: Nhân vật huyền thoại, con Apollo, anh hùng, nửa gót nửa người
(bán-gót); nhưng vẫn xem là gót của chữa-bệnh, như y sĩ đầu tiên.Những ngôi đền
thờ Asclepius, được gọi là Asclepieia,
có chức năng như những trung tâm y tế, chẩn đoán, và chữa bệnh. Nhà y sĩ Greek,
Hippocrates của đảo Cos (khoảng 460 – 370 TCN), được xem là “cha đẻ của y học”,
ông thực sự đặt nền móng cho y khoa bằng một cách giải quyết thuần lý trong xử
dụng thuốc men, chữa trị bệnh tật.
[23] [Heraclitus
người thành Ephesus, triết gia, khoảng đầu thế kỉ 5 TCN, nổi tiếng vì những câu
nói khó hiểu, bí ẩn của ông. Trích dẫn trên được thấy dưới những hình thức, ở
những chỗ khác, có hơi khác, frg. B 51 Diels-Kranz.]
Triết gia Greek, người thành Ephesus (nay thuộcTurkey)
sống vào khoảng đầu thế kỉ 5 TCN, Heraclitus đề xướng một lý thuyết khác biệt, ông diễn tả nó
trong một thứ ngôn ngữ như sấm truyền . Ông nổi tiếng và được biết nhiều
nhất với học thuyết của ông, cho rằng (a) mọi sự vật việc đều đang thay đổi
liên tục (universal flux – tuôn chảy toàn vũ trụ), (b) rằng những đối
lập trùng hợp (sự thống nhất các đối lập), và (c) lửa đó là vật chất cơ bản của
thế giới. Tìm hiếu chính xác ý nghĩa của những tuyên bố này, đến nay vẫn là những
vấn đề tranh luận.
Câu nói nổi tiếng của ông, ghi trên vòm một chiếc cầu thành phố, nơi tôi đang sống, như sau: “This river I step in is not the river I stand in” (Giòng sông này tôi bước vào thì không là giòng sông tôi thế chỗ”); là một dạng phát biểu quen thuộc hơn của “Người ta không thể hai lần bước vào cùng một giòng sông”.
[24] Urania và Polyhymnia là những gót nữ của nghệ thuật (Muses) trong Hesiod; Eryximachus so sánh họ với Urania và Pandemos của Pausania.
Câu nói nổi tiếng của ông, ghi trên vòm một chiếc cầu thành phố, nơi tôi đang sống, như sau: “This river I step in is not the river I stand in” (Giòng sông này tôi bước vào thì không là giòng sông tôi thế chỗ”); là một dạng phát biểu quen thuộc hơn của “Người ta không thể hai lần bước vào cùng một giòng sông”.
[24] Urania và Polyhymnia là những gót nữ của nghệ thuật (Muses) trong Hesiod; Eryximachus so sánh họ với Urania và Pandemos của Pausania.
[25]
Thalia: Thần thoại Greek, một trong 7 gót-nữ mỹ thuật (Muse), của hài kịch
và thơ nói về thôn dã yêu kiều và êm đềm (pastoral or idyllic poetry)
[26] Aristophanes là nhà
thơ hài kịch nổi tiếng, nói chuyện khôi hài, làm người ta cười, với ông là tự
nhiên dễ dàng; nhưng điều ông, và những người trong nghệ thuật khôi hài, là
đừng lố bịch, và lố bịch là những gì từ không không ngoan, đến ngu xuẩn, và vô
lý đến phi lý.
[27] human
nature: bản chất con người: chỉ chung những đặc điểm tâm lý,
cảm xúc và những nét đặc biệt trong hành vi ứng xử của loài người, được xem là
có chung trong tất cả mọi người.
Những
bản khác, dịch tương tự: “bản chất loài người” (“nature humaine” - Victor
Cousin), “nature of man” (Fowler), chỉ riêng bản là Cambridge dịch thẳng là “cơ
thể” (“anatomy” - Howatson).
Ở
trên Pausanias đã nói về hai bản chất của Erôs, Aristophanes quay lại
nói về bản chất của con người.
Các tác giả nói về
hai, ba “kind”, hay “race”, hay “sex”, “sexes” , tôi dùng “giống” như
“giống đực, giống cái” (sex (bản Cambridge), sexes (bản Pháp)).
[28]
Câu chuyện của Aristophanes, giống như một truyện cổ tích, hay một ngụ ngôn,
không tìm thấy ở đâu khác.
[29] androgynous:
nửa nam nửa nữ, gốc: androgunos, <
anēr, andr- ‘đàn ông’ + gunē
‘đàn bà’
[30]
Với những người Greek, có ý không như đã sáng tao theo như Aristophanes, nhưng
trỏ một người nam ẻo lả, nhút nhát, hay một người nhu nhược.
[31]
Helios (mặt Trời), Gaea (Đất) và Selene (mặt Trăng)
Helios (mặt Trời): Trong huyền thoại Greek, mặt trời, được nhân cách hoá như một gót, con của một Titan. Người Greek rất tôn kính mặt trời, nhưng thường không thờ cúng ông. Gaea (Đất): gót nữ thời ban đầu, xuất hiện sau Chaos, vật đầu tiên được sáng tạo. Gaea sinh được một con trai là Uranus (‘bầu Trời’ or ‘vòm Trời’); sau đó cùng Uranus có thêm nhiều đứa con nữa, nhưng đều nằm trong bụng, vì Uranus giữ không cho chúng được sinh ra đời. Gaea thuyết phục đứa con út là Cronus lật đổ bằng cách thiến Uranus, để cho những đứa trẻ kia ra đời, chúng là những gót Titans. Sau đó, Cronus và người chị là Rhea, đã sinh ra một lớp gót mới, những gót sau này ngự trên núi Olympius, với Zeus đứng đầu. Selene (mặt Trăng): gót nữ mặt Trăng, được kết nối với phụ nữ và với huyền thuật. Nhiều nguồn thư tịch cổ, nói rằng nàng lưỡng tính, vừa nam vừa nữ (bisexual).
Helios (mặt Trời): Trong huyền thoại Greek, mặt trời, được nhân cách hoá như một gót, con của một Titan. Người Greek rất tôn kính mặt trời, nhưng thường không thờ cúng ông. Gaea (Đất): gót nữ thời ban đầu, xuất hiện sau Chaos, vật đầu tiên được sáng tạo. Gaea sinh được một con trai là Uranus (‘bầu Trời’ or ‘vòm Trời’); sau đó cùng Uranus có thêm nhiều đứa con nữa, nhưng đều nằm trong bụng, vì Uranus giữ không cho chúng được sinh ra đời. Gaea thuyết phục đứa con út là Cronus lật đổ bằng cách thiến Uranus, để cho những đứa trẻ kia ra đời, chúng là những gót Titans. Sau đó, Cronus và người chị là Rhea, đã sinh ra một lớp gót mới, những gót sau này ngự trên núi Olympius, với Zeus đứng đầu. Selene (mặt Trăng): gót nữ mặt Trăng, được kết nối với phụ nữ và với huyền thuật. Nhiều nguồn thư tịch cổ, nói rằng nàng lưỡng tính, vừa nam vừa nữ (bisexual).
[32]
Hai anh em sinh đôi, là những người khổng lồ, họ đã có ý định chồng núi này
trên núi kia, cho cao lên, để tấn công những vị gót trên Olympics
[33] [Iliad v.385, Odyssey xi.305 ff.]
[34] Không
rõ ý Plato đã có, về cách sinh sản gây giống của loài ve sầu (cicadas)
[35] Erôs
[36]
Một “thẻ ăn khớp nhau” (tally), hay que gỗ có khắc dấu dùng để so hợp với một
que khác, là từ tiếng Anh gần nhất với σύμβολον. Một
“thẻ” có thể là một của hai nửa phần/mảnh tương ứng đã có sau khi bẻ/phân đôi
một vật nhỏ, như đồng tiền hay con xúc xắc (xem 193a), dùng để nhận ra là thuộc
về nhau khi chập/ghép ăn khớp thành vật nguyên đã có trước đó, one part being
kept by each of two parties as proof of a transaction between them.
[37] Lesbian:
[từ gốc Latin, vốn có gốc Greek: “Lesbios” < “Lesbos”]. Sappho (đầu thế kỉ
7, TCN), nữ thi sĩ trữ tình Greek, sống trên đảo Lesbos. Nhiều bài thơ của bà
bày tỏ cảm thông và tình yêu của bà với phụ nữ và đã là nguyên nhân đưa đến gán
tên tuổi bà với hiện tượng tâm sinh lý đồng tính luyến ái nữ.
[38]
eros
[39] [Cf. Odyssey
viii.266 ff.] chồng của Aphrodite.
[40] [Arcadia
gồm thành Mantinea, chống lại Sparta, và đã bị trừng phạt bằng cách có dân
chúng của nó bị chia đôi và phân tán, khoảng năm 385 TCN. Aristophanes xem dường
so sánh những biến cố này không thuận dòng thời gian; những so sánh như thế
không phải là không thông thường trong Plato.]
[41] ý
nghĩa câu này vẫn còn bàn luận chưa rõ.
