(Fall, leaves, fall; die, flowers, away)
Emily Brontë
Rơi đi, lá ơi, rơi;
Tàn đi, hoa ơi, bay xa;
Đêm dài thêm, ngày ngắn
lại;
Mỗi chiếc lá rơi từ cây thu
Thì thầm hạnh phúc với tôi.
Tôi sẽ mỉm cười khi vòng
hoa tuyết
Nở nơi hoa hồng từng mọc;
Tôi sẽ hát khi đêm tàn
Nhường chỗ cho ngày u ám
hơn.
[Fall, leaves, fall; die,
flowers, away;
Lengthen night and shorten
day;
Every leaf speaks bliss to
me,
Fluttering from the autumn
tree.
I shall smile when wreaths
of snow
Blossom where the rose
should grow;
I shall sing when night’s
decay
Ushers in a drearier day.
Emily Jane Brontë
(1818-1848)
(Lá, rụng xuống; hoa, tàn úa
và chết.
Những đêm dài hơn, những ngày
ngắn lại.
Mỗi chiếc lá như mang vui lại
cho tôi.
Khi chúng rơi xuống từ những
cây mùa thu.
Tôi sẽ mỉm cười khi những lớp
tuyết dày
Phủ kín những nơi hoa hồng
từng mọc.
Tôi sẽ hát ngay cả khi bóng
tối kéo dài hơn
Và mang đến một ngày u ám
hơn.)
Lá Rơi,
Emily Brontë
Rơi đi, lá ơi, rơi – đầu
tiên được xuất bản sau khi Emily Brontë đã qua
đời – trong tập thơ A Book of Women’s Verse (1921, Clarendon Press,
Oxford) – bài thơ ngắn này, đến
nay như vẫn mang theo hơi thở mong manh
trên những cánh đồng hoang lạnh Yorkshire quê hương tác giả và sự can đảm thầm lặng của một tâm hồn không sợ bóng tối.
1.
Rơi đi, lá ơi, rơi của Emily
không chỉ là một bức tranh vẽ đơn sơ về mùa lá rụng. Đó là tia sáng lung linh chiếu rọi trên mùa thu như những bước đi của thời gian, khiến mùa đông đang đến thành một khúc hát bất tử của chịu
đựng và tái sinh. Trong khi hầu hết những nhà thơ khác thường than thở trước sự tàn phai. Emily đón nhận nó bằng
niềm vui bình thản, chuyển mất mát thành một đón nhận, gần như hân hoan trước sự
thay đổi không ngừng của những chu
kỳ tự nhiên bất tận gặp trong đời. Những câu mở đầu: “Rơi đi, lá ơi, rơi; tàn đi, hoa ơi, bay xa; Đêm dài thêm,
ngày ngắn lại…” nghe như một thần chú. Mỗi từ mời gọi người đọc nhìn sự phai tàn của mùa thu không như một tiếc thương,
nhưng như một chúc lành: mỗi chiếc lá rơi là một lời thì thầm hạnh phúc, mỗi
giờ khắc dần mất đi ánh sáng là
cánh cửa dần mở của bóng tối đang đến với niềm vui ẩn giấu.
2.
Dưới ngôn từ đơn giản cũng chìm lắng một cảm nhận về ý
nghĩa sâu xa của biến
đổi. Sự đón nhận thanh thản của Emily trước sự tàn úa gợi nhớ đến giáo lý vô
thường (anicca): mọi sự vật việc tất cả đều
trôi qua, và mọi bám víu chỉ sinh đau khổ. Niềm vui thầm lặng của
Emily trước những chiếc lá rơi trở thành một lời khuyên kín đáo: hãy buông bỏ, và trái tim sẽ tìm thấy bình an. Đồng
thời, sự bình thản này cũng gợi nhớ đến tinh thần của những triết gia Khắc kỷ (phái Stoics) – sự can
đảm đối diện với những điều không thể tránh khỏi bằng một tâm hồn an tĩnh. Trong một bài thơ khác, “Người Khắc kỷ Già”, Emily viết về khát
vọng có “một tâm hồn không vướng bận, với can đảm để chịu đựng” [1]. Chính tinh thần tự do nội tại đó cũng thấy trong
bài thơ này. Đối với Emily, sự phai tàn của mùa thu không phải là nỗi buồn nhưng là nguồn cội của
niềm vui thầm lặng và sự tái sinh. “Tôi sẽ mỉm cười khi vòng hoa tuyết / Nở
rộ nơi hoa hồng từng mọc”, bà viết, đón chào mùa đông như một khổ thơ tiếp
nối trong bài ca bất tận của thiên nhiên—một mùa biến những gì đã tàn úa thành
những gì đó tinh khôi và đẹp đẽ.
3.
Tài năng của Emily tỏa sáng trong sự đảo ngược nhẹ nhàng những điều người ta thường mong đợi. Emily không than khóc bóng tối đang đến gần, mà dệt nó thành vẻ đẹp lặng lẽ, rực
rỡ. Những câu thơ vang lên như nhịp điệu thần chú, như thể chính ngọn gió trên
đồng hoang đang thì thầm - đêm mở rộng trên những cánh đồng Yorkshire mênh
mông, hoang dã, nơi Emily lang thang và cảm nhận được tự do trọn vẹn
nhất. Trong nghệ thuật của Emily, sự tàn phai trở thành nhạc điệu, và sự
im lặng hé lộ chân lý rạng ngời của ẩn ngôn.
Đối với Emily, những cánh đồng hoang vu (moors) nơi nhà thơ sống trở thành biểu tượng cho sự
kết nối giữa nội tâm và ngoại cảnh – một không gian để suy ngẫm và tự do, một
sự giao cảm vừa trần thế vừa siêu việt, một không gian nơi tâm hồn trò chuyện với
gió và đá. Thế giới tự nhiên là một thi thiên, mỗi mùa là một chương trong
bài thơ cuộc đời lớn lao. Trong một thế giới luôn khao khát sự vĩnh cửu,
bài thơ của Emily mang đến một trí tuệ tĩnh lặng và trong sáng: biến đổi không
phải là thù địch, mà là bản chất của cuộc đời. Buông bỏ những
gì phai tàn, đón nhận đêm dài với một trái tim không bận lòng, là cách tìm thấy
một hân hoan âm thầm, bền vững hơn bất kỳ sự sở hữu nào.
4.
Rơi đi, lá ơi, rơi của
Emily Brontë như thế là
một tuyên ngôn triết học ngắn
gọn về những gì thầm lặng trong nội tâm trước dòng thời gian trôi chảy.
Bằng ngôn ngữ giàu nhạc tính và hình ảnh thiên nhiên sống động, Emily mời gọi chúng
ta nhìn sự tàn phai như một tất yếu của cuộc đời, những gì chúng ta gọi là kết thúc có thể chỉ là
một tên gọi khác của sự khởi đầu – như thế, một cánh cửa im lặng dẫn
đến hạnh phúc, sự tái sinh, và tự do của một tâm hồn kiên định, dù cuộc đời có biến đổi thế nào,
chúng ta vẫn có thể hát lên trong những đêm dài nhất.
Lê Dọn Bàn tạm dịch – bản nháp thứ nhất
(Thu/2025)
http://chuyendaudau.blogspot.com/
http://chuyendaudau.wordpress.com