Friday, November 7, 2014

Plato – Ion

ION
(Iων)

Plato 
(Πλάτων, Plátōn, 428/427– 348/347 TCN)








Dẫn nhập của người biên tập bản tiếng Anh

Một “rhapsode” là một người chuyên nghiệp đọc thơ của Homer, và của một số nhà thơ tên tuổi ban đầu khác của Greece. Ion người thành Ephesus (chúng ta không biết ông là một nhân vật lịch sử hay một sáng tạo của Plato), một rhapsode vừa thắng giải, tình cờ gặp Socrates ở Athens, Socrates bày tỏ sự ngưỡng mộ với nghề nghiệp của Ion, và hỏi rhapsode này về chuyên môn đó. Giữa hai người là một cuộc trò chuyện riêng tư, xem dường không có ai nào khác hiện diện (cũng như trong Euthyphro). Ion tự xưng không chỉ đọc tuyệt vời thơ của Homer (chuyên môn của ông) nhưng cũng nói đẹp đẽ về Homer theo tài hoa của riêng mình trong sự diễn dịch và giải thích thơ Homer và những đặc sắc ưu việt của nó. Socrates quan tâm nhiều đến khía cạnh thứ hai này, hơn khía cạnh thứ nhất, của tài chuyên môn của Ion. Ông muốn biết Ion có nói về Homer “trên cơ sở của kiến thức hoặc sự tinh thông thành thạo” hay không: có phải Ion nắm vững một khối kiến thức nào đó, vốn ông đem dùng và diễn tả khi nói về Homer?

Chú ý thích thú chính của đối thoại ngắn này, ngoài miêu tả khôi hài của nó về nhiệt tình của Ion với những kỹ năng riêng của ông, nằm ​​trong cách Socrates khai triển quan điểm riêng của mình – mà Ion cuối cùng vô tình chấp nhận – đó là Ion không nói từ kiến thức, nhưng từ cảm hứng, những suy nghĩ của ông được “phà hơi thở” vào ông, không dùng đến sự hiểu biết của ông chút nào tất cả. Dùng sự tương tự với một nam châm, có sức mạnh hút một chiếc nhẫn sắt về với chính nó, và qua đó, hút một chiếc khác, và một chiếc khác nữa, Socrates nêu lên ý tưởng rằng bản thân Homer – nhà thơ lớn nhất trong tất cả những nhà thơ Greece – đã không có kiến thức riêng của ông khi viết thơ của ông, nhưng đã được “gót ám”, hay “thần nhập”. Ion và những rhapsode chuyên nghiệp khác, cũng đều bị gót ám – như điều đã xảy ra, bị “nam châm hút” qua ông ta, cả khi họ đọc thơ của ông và khi họ nói về nó và họ đã truyền đi cảm hứng đến những người nghe đọc thơ của họ, là những người ở trong một trạng thái bị gót chiếm giữ, khi mở ngỏ chính bản thân của họ với thơ ca. Không phải những nhà thơ, cũng không phải những rhapsode có bất kỳ kiến ​​thức nào, hoặc làm chủ được bất cứ gì: tác phẩm của họ, với tất cả đẹp đẽ của nó, là tạo phẩm của những vị gót làm việc thông qua họ, không phải của bất kỳ thông minh hay tài năng nào của con người. Như thế, những nhân vật thứ yếu này, những rhapsode, cung cấp cho Socrates lối vào, đến sự trình diễn lớn hơn nhiều, bản thân nhà thơ Homer, người “thày dạy” vĩ đại của những người Greek. Những người đọc Ion nên so sánh (và đối chiếu) những phê bình của Socrates về Homer ở đây, với những phê bình trong Republic, tập II và III, và phê phán của ông về thơ ca trong Republic tập X, cùng với quan điểm về sự “điên rồ” thơ ca, mà Socrates đã đưa ra trong Phaedrus và những chỗ khác.

J. M. Cooper


ION
Plato [1]


Dẫn Nhập (530a-d)

Socrates: Kìa Ion! Chào bạn. Lần này bạn đã từ đâu đến thăm chúng tôi đây? Từ nhà bạn ở thành Ephesus?
Ion: Không, không đâu, Socrates. Từ thành Epidaurus, từ lễ hội kỉ niệm gót Asclepius. [2]
Socrates: Đừng bảo tôi rằng những người thành Epidaurus đã tổ chức một cuộc thi cho những rhapsode [3] trong lễ hội để tôn vinh vị gót?
Ion: Việc đó họ làm là chắc chắn! Họ làm việc đó cho mọi thể loại của thơ ca và âm nhạc [4].
Socrates: Thật thế hả! Bạn đã tham dự cuộc thi? Và việc đó với bạn đã xảy ra thế nào?
Ion: Giải nhất, Socrates! Chúng tôi giật giải.
Socrates: Nghe thế hay quá. Tốt, kế tiếp hãy chờ xem rằng chúng ta có thắng giải trong những trình diễn lớn tại Athens hay không [5].
Ion: Chúng tôi sẽ làm điều đó, Socrates, nếu ý gót là thế.

Socrates: Bạn biết đấy, Ion, nhiều lần tôi đã ghen tị với bạn, những rhapsode, nghề chuyên môn của bạn. Về vật chất, luôn luôn thích hợp trong nghề của bạn để chưng diện quần bảnh bao, để nhìn được đẹp đẽ đến mức bạn có thể; và đồng thời là điều cần thiết cho bạn để làm việc với những nhà thơ nhiều những nhà thơ hay, và trên tất cả là với Homer, người là nhà thơ hay nhất và thiêng liêng nhấtvà bạn phải học tư tưởng của ông, không chỉ là những vần điệu của ông! Đây là một gì đó để ghen tị! Ý tôi là, không ai có thể từng là một rhapsode giỏi, nếu người ấy đã không hiểu ý nghĩa những gì nhà thơ muốn nói. Một rhapsode phải đi đến trình bày suy nghĩ của nhà thơ với khán giả của mình; và ông không thể làm điều đó khéo đẹp trừ khi ông biết nhà thơ nói những ý nghĩa gì. Vì vậy, tất cả điều này xứng đáng để phải ghen tị.
Ion: Điều đó đúng, Socrates. Và đó là phần của nghề nghiệp của tôi, vốn đã tốn công sức nhất. Tôi nghĩ tôi nói hay đẹp hơn bất cứ ai khác về Homer; không Metrodorus của Lampsacus [6], cũng không Stesimbrotus của Thasos [7], cũng chẳng Glaucon [8] hay bất kỳ một ai khác trong quá khứ hay hiện tại, có thể đem cho nhiều tư tưởng hay đẹp về Homer cũng bằng như tôi.
Socrates: Nghe thế hay quá, Ion. Chắc chắn bạn sẽ không miễn cưỡng cho tôi một trình diễn?
Ion: Thực sự, Socrates, đáng bõ công khi nghe tôi đã làm Homer được chưng diện đẹp đẽ như thế nào. Tôi nghĩ rằng tôi xứng đáng được Những con trai của Homer [9] tấn phong với một vương miện vàng.


Nghệ thuật hàm ý Kiến thức của người nói hay và dở về cùng những chủ đề: Ion không nắm giữ một nghệ thuật (530d-533c)

Socrates: Thực vậy hả, sau này tôi sẽ dành thời giờ để nghe nó. Bây giờ tôi chỉ thích một trả lời cho điều này: Có phải bạn tuyệt vời thông minh như thế về một mình Homer – hay cũng cả về Hesiod và Archilochus? [10]
Ion: Không, không đâu. Chỉ vể Homer thôi. Thế là đủ tốt rồi, tôi nghĩ.
Socrates: Có bất kỳ đề tài nào cả Homer và Hesiod đều nói cùng những điều tương tự?
Ion: Có, tôi nghĩ là có. Một số lớn.
Socrates: Khi đó, về những đề tài này, có phải bạn sẽ giải thích thơ của Homer hay và đẹp hơn so với của Hesiod?
Ion: Cũng chỉ như nhau, Socrates, dù sao đi nữa, về những đề tài này, chỗ mà họ nói những điều tương tự.
Socrates: Và còn những đề tài mà họ không nói cùng những điều tương tự về chúng thì sao? Sự đoán ý thần linh [11], lấy thí dụ. Homer nói một gì đó về nó và Hesiod cũng làm thế.
Ion: Chắc chắn.
Socrates: Tốt. Lấy ra tất cả những chỗ trong có hai nhà thơ đó nói về sự đoán ý thần linh, cả chỗ họ đồng ý và chỗ họ không đồng ý: ai là người sẽ giải thích những chỗ đó hay hơn và đẹp hơn, bạn, hay một trong những người đoán ý thần linh, nếu người ấy là một người tiên tri giỏi?
Ion: Một trong những người đoán ý thần linh [12].
Socrates: Giả sử bạn là một người đoán ý thần linh: nếu bạn đã thực sự có khả năng để giải thích những chỗ mà hai nhà thơ đồng ý, không phải là bạn tất sẽ cũng biết giải thích thế nào những chỗ họ không đồng ý?
Ion: Đó là rõ ràng.
Socrates: Vậy có nghĩa lý quái lạ nào đây rằng bạn thì thông minh rành rẽ hầu khắp trong Homer, nhưng không trong Hesiod, và những nhà thơ khác? Có phải Homer nói về bất kỳ những đề tài nào mà khác với những đề tài đó của tất cả những nhà thơ khác? Không phải là ông chủ yếu duyệt qua những truyện kể về chiến tranh, và về cách mọi người đối xử ra sao với nhau trong xã hội – những người tốt và xấu, những người bình dân và những người có nghề chuyên môn? Và của những vị gót, họ đối ứng như thế nào với nhau và với con người? Và không phải là ông thuật lại trước sau những gì xảy ra trên trời và dưới địa ngục, và kể lại những ra đời của những vị gót và những anh hùng? Đó là những đề tài làm-thơ của Homer, phải không?
Ion: Đúng là thế, Socrates.
Socrates: Và còn những nhà thơ khác thì sao? Có phải họ đã viết về cùng những đề tài?
Ion: Phải, nhưng Socrates, họ đã không làm điều đó như cách Homer đã làm.
Socrates: Vậy, thế nào? Tệ hơn?
Ion: Tệ hơn nhiều.
Socrates: Và Homer làm điều đó hay hơn?
Ion: Thật hay hơn.
Socrates: Vâng bây giờ, Ion, bạn kính yêu ơi, khi một số người đang thảo luận về số học, và một trong số họ nói giỏi nhất, tôi giả định rằng một ai đó sẽ biết thế nào để chọn ra người nói giỏi.
Ion: Đúng.
Socrates: Có phải sẽ là cùng một người là người có thể chọn ra những người nói dở, hay một người nào khác?
Ion: Cùng một người, dĩ nhiên.
Socrates: Và đó sẽ là một ai đó là người đã nắm vững được khoa số học, đúng không?
Ion: Đúng.
Socrates: Tốt. Giả sử có một số người đang thảo luận về sự ăn uống sao cho lành mạnh, và một trong số họ nói hay nhất. Có phải một người sẽ biết rằng người nói giỏi nhất nói hay nhất, và một người khác là người nói thấp kém nói tệ hơn? Hay có phải cùng một người biết cả hai?
Ion: Rõ ràng, cùng một người.
Socrates: Người ấy là ai? Chúng ta gọi ông là gì?
Ion: Một y sĩ.
Socrates: Như vậy, để tóm tắt, đây là những gì chúng ta đang nói: khi một số người nói về cùng một chủ đề, điều luôn luôn là cùng một người sẽ biết thế nào để chọn ra những người nói hay và những người nói dở. Nếu ông không biết thế nào để chọn ra một người nói dở, dù sao đi nữa, ông chắc chắn sẽ không nhận biết một người nói hay về cùng một chủ đề.
Ion: Đó là như vậy.
Socrates: Khi đó, quay ra rằng cùng một người là “tuyệt vời thông minh” rành rẽ về cả hai người nói.
Ion: Đúng.
Socrates: Bây giờ bạn tuyên bố rằng Homer và những nhà thơ khác (gồm cả Hesiod và Archilochus) nói về cùng một chủ đề, nhưng không phải là hay như nhau. Ông ấy thì hay, và họ đều kém hơn.
Ion: Vâng, và đó là sự thật.
Socrates: Bây giờ nếu bạn quả thực biết ai là người nói hay, bạn sẽ biết rằng những người nói kém là nói tồi tệ hơn.
Ion: Rõ ràng như vậy.
Socrates: Bạn thật xuất sắc! Vì vậy, nếu chúng ta nói rằng Ion thông minh rành rẽ về Homer cũng bằng như về những nhà thơ khác, chúng ta sẽ làm không phạm sai lầm. Bởi bản thân bạn đồng ý rằng cùng một người sẽ là đầy đủ để làm một người phán xét về tất cả những người nói về cùng một đề tài, và hầu như tất cả những nhà thơ quả thực đều cùng bàn luận hay trình bày về cùng những đề tài.
Ion: Khi đó, theo nghĩa lý quái lạ nào đây ông giải thích những gì tôi làm, hả Socrates? Khi một ai đó thảo luận về một nhà thơ khác, tôi không quan tâm đến, và tôi không có khả năng để đóng góp được bất cứ gì cho bõ công: Tôi đơn giản chỉ ngủ thiếp đi. Nhưng hãy để một ai đó nhắc đến Homer, và ngay lập tức tôi hoàn toàn tỉnh táo, và tôi chú ý, và tôi có nhiều điều để nói.
Socrates: Điều đó không phải là khó để tìm ra, bạn tôi ơi. Bất cứ ai cũng có thể nói rằng bạn thì bất lực để nói về Homer trên cơ sở của sự hiểu biết, hoặc của sự nắm vững kiến thức. Bởi nếu khả năng của bạn đến bằng nắm vững kiến thức, bạn sẽ cũng có khả năng nói về tất cả những nhà thơ khác. Hãy nhìn xem, có một nghệ thuật về thơ ca như một toàn bộ, không phải sao?
Ion: Phải.
Socrates: Và bây giờ lấy toàn bộ của bất kỳ một chủ đề nào khác: không phải là nó sẽ có cùng một sự rèn luyện [13] trước sau? Và điều này xảy ra cho mọi chủ đề vốn có thể nắm vững được kiến thức, làm chủ hiểu biết. Bạn có cần tôi để nói cho bạn biết điều này tôi nói có nghĩa gì không, Ion?
Ion: Lạy Zeus, Vâng, tôi cần, Socrates. Tôi thích nghe ông, người khôn ngoan nói chuyện.

Socrates: Tôi ước rằng điều đó đúng, Ion. Nhưng khôn ngoan? Chắc chắn bạn là người khôn ngoan, bạn những rhapsodes và những diễn viên sân khấu, các bạn và những nhà thơ mà các bạn hát ngâm tác phẩm của họ. Phần tôi, tôi không nói gì nhưng chỉ sự thật, như bạn mong đợi từ một người bình thường. Tôi muốn nói là, ngay cả câu hỏi này tôi đã hỏi bạn – hãy nhìn xem, nó là một chuyện phổ thông và bình thường đến thế nào. Bất cứ ai cũng có thể hiểu những gì tôi nói có nghĩa là gì: không phải là bạn dùng cùng một môn học rèn luyện trước sau như nhau, bất cứ khi nào bạn nắm vững làm chủ toàn bộ chủ đề hay không? Hãy lấy điều này để thảo luận – vẽ tranh là một môn học để được nắm vững làm chủ như một toàn thể, phải không?
Ion: Phải.
Socrates: Và còn rất nhiều những người vẽ tranh, khéo và vụng, và đã có rất nhiều trong quá khứ.
Ion: Chắc chắn.
Socrates: Bạn đã bao giờ từng biết một ai là người thông minh trong sự cho thấy những gì được vẽ khéo và những gì không khéo, trong tác phẩm của Polygnotus [14], nhưng người ấy lại không có khả năng làm điều đó với những họa sĩ khác? Một người nào đó ngủ thiếp đi và bị lạc lõng, và không có gì để đóng góp khi trình bày tác phẩm của những họa sĩ khác – nhưng khi ông ta phải đưa ra phán đoán về Polygnotus, hoặc bất kỳ họa sĩ nào khác (miễn là chừng nào, đó là chỉ một hoạ sĩ), ông ta tỉnh táo, và ông chú ý, và ông có nhiều chuyện để nói – bạn có từng bao giờ bạn biết một ai như thế?
Ion: Ôi Zeus ơi, không, dĩ nhiên là không!
Socrates: Tốt. Hãy lấy ngành điêu khắc. Bạn đã từng bao giờ biết một ai là người thông minh trong việc giải thích những bức tượng nào là được khéo thực hiện trong trường hợp của Daedalus [15], con trai của Metion, hay Epeius [16], con trai của Panopeus, hoặc Theodorus [17] người đảo Samos, hoặc bất kỳ một nhà điêu khắc độc nhất nào khác, nhưng là người bị lạc lõng khi ông ấy giữa những tác phẩm của những nhà điêu khắc khác, và ông ngủ thiếp đi, và không có gì để nói?
Ion: Ôi Zeus ơi, không, Tôi chưa từng.

Socrates: Và thêm nữa, đó là ý kiến ​​của tôi, bạn đã không bao giờ từng được biết một ai, tuyệt chưa từng bao giờ – không trong nghệ thuật chơi-sáo, không trong chơi đàn cithara, không trong hát dạo với đàn cithara, và không trong ca hát cuồng nhiệt[18] – bạn chưa bao giờ biết đến một người là thông minh trong việc giải thích nghệ thuật của Olympus [19], hoặc của Thamyrus [20], hoặc của Orpheus, [21] hoặc của Phemius [22], người rhapsode từ Ithaca, nhưng là người không có gì để đóng góp về Ion, người rhapsode từ Ephesus, và không thể nói khi ông ấy làm công việc của mình hay khéo và khi ông ta không thế – bạn đã không từng bao giờ được biết đến một người như thế.
Ion: Tôi không có gì để nói phản lại với ông về điểm đó, Socrates. Nhưng điều này tôi biết về bản thân mình: tôi nói về Homer hay đẹp hơn bất cứ ai nào khác và tôi có nhiều để nói; và tất cả mọi người nói rằng tôi làm điều đó giỏi. Nhưng về những nhà thơ khác, tôi thì không. Bây giờ xem điều đó có nghĩa gì.


Thơ ca và sự Gót-ám: Những người ngâm đọc thơ như những sứ giả của những sứ giả
(533c-536d)

Socrates: Tôi có thấy, Ion, và tôi sắp nói ra cho rõ với bạn tôi nghĩ đó là gì. Như tôi đã nói khi trước đây, đó không phải là một chủ đề mà bạn đã làm chủ được kiến thức – khi nói hay về Homer; đó là một sức mạnh thần linh vốn lay chuyển bạn, làm bạn xúc động, như một hòn đá “nam châm” chuyển dịch những chiếc nhẫn. (Đó là theo như Euripides đã gọi nó, hầu hết mọi người gọi nó là “Heraclean”) [23]. Đá này không chỉ kéo những vòng nhẫn đó, nếu chúng bằng sắt, nó cũng đặt sức mạnh trong những vòng nhẫn, như thế, chúng lần lượt có thể làm đúng những gì đá nam châm đã làm – kéo những vòng nhẫn khác – vì vậy khiến đôi khi có một chuỗi rất dài gồm những mảnh và vòng sắt treo dính vào nhau từ cái này sang cái kia. Và sức mạnh trong tất cả chúng phụ thuộc vào hòn đá này. Trong cùng một cách, thần Nghệ thuật [24] đã chính nàng làm một số người được cảm hứng [25], và sau đó qua những người đã được cảm hứng này, một chuỗi gồm những người khác cũng được hứng khởi, mê đắm treo dính vào chung. Bạn biết đấy, không ai trong số những nhà sử thi, nếu họ là những nhà thơ hay, lại là những bậc thầy kiến thức về đề tài của họ; họ đều được truyền cảm hứng, bị thần ám, gót chiếm giữ, và đấy là lý do khiến họ thốt ra tất cả những bài thơ hay đó. Cũng xảy ra như vậy với những nhà thơ trữ tình, nếu họ là những nhà thơ hay: giống hệt như những nàng Corybantes [26] mất tâm loạn trí của họ khi họ nhảy múa, những nhà thơ trữ tình cũng thế, cũng không trong tâm trí tỉnh táo của họ, khi họ viết những lời thơ đẹp đẽ đó, nhưng ngay lập tức khi họ dong buồm trôi vào hòa âm và tiết điệu, họ bị sự mê cuồng Bacchus chiếm giữ. Cũng giống như những tín đồ Bacchus [27] khi họ thấy mình chiếm giữ được mật ong và sữa từ những dòng sông, nhưng không phải khi họ trong tâm trí tỉnh táo của họ – hồn [28] của một nhà thơ trữ tình cũng làm điều này, như bản thân họ nói cho chính họ. Vì, dĩ nhiên, những nhà thơ nói với chúng ta rằng họ thu nhặt những ca khúc ở suối chảy mật ong, từ những lũng cỏ và vườn hoa của những Muse, và rằng họ chở những bài hát về với chúng ta, như những con ong mang mật, vỗ cánh bay như những cánh ong. Và những gì họ nói là đúng thật. Vì một nhà thơ là một gì đó mộng ảo nhẹ hẫng, chấp cánh bay bổng, và cao đạo tột vời [29], và ông không có khả năng làm thơ cho đến khi ông trở nên có cảm hứng và thoát ra khỏi tâm trí của mình, và trí tuệ của ông thôi không còn ở trong ông nữa. Cho đến chừng nào một con người trong mình còn nắm giữ trí tuệ của mình, ông sẽ luôn luôn thiếu khả năng để làm thơ, hoặc hát lời tiên tri. Thế nên, bởi đó không phải do sự quán thông kiến thức mà họ làm nên những bài thơ, hay nói nhiều điều đẹp đẽ đáng yêu về những đề tài của họ (như bạn làm về Homer) – nhưng bởi đó là một món quà thần linh – mỗi nhà thơ có khả năng để sáng tác hay đẹp thế đó, chỉ vì Muse đã khơi dậy nhà thơ: một ai đó có thể làm lễ ca tôn vinh thần thánh[30], ai khác làm thơ tán tụng [31], một ai đó có thể làm những bài hát để nhảy múa, ai khác làm thơ vịnh sử hay anh hùng [32], và môt ai khác nữa, làm thơ châm biếm trào phúng [33]; và mỗi người trong đám họ là không có giá trị nào với những loại thơ khác. Bạn thấy đấy, không phải là kiến thức vẹn toàn đã khiến họ có khả năng nói những vần điệu này, nhưng một sức mạnh thần linh, vì nếu họ đã biết thế nào để nói cho hay đẹp trong một loại thơ bởi sự tinh thông đề tài, họ hẳn cũng đã có thể làm như vậy với tất cả những loại vần điệu khác. Đó là lý do tại sao gót đã lấy tri thức thông minh của họ đi khỏi họ, khi gót dùng họ như những tôi tớ của mình, khi nhà thơ làm những nhà tiên tri, và những người bói thần đoán ý thánh, như thế khiến khi chúng ta là những người nghe tất biết rằng họ không phải là những người nói những câu vần điệu đó vốn có giá trị cao dường vậy, vì trí tuệ của họ không phải là trong họ nữa: chính gót là người đang nói, và qua họ gót cho tiếng nói đến với chúng ta. Bằng chứng hay nhất cho thuật kể này là Tynnichus từ thành Chalcis, người không bao giờ từng làm một bài thơ nào khiến bất kỳ một ai sẽ nghĩ có gì đáng nhắc đến, ngoại trừ những bài thơ ca khen ngợi, tất cả mọi người đều hát, gần như thơ trữ tình đẹp nhất từng có, và đơn giản, như chính ông nói, “một sáng tác của Muses”. Trong điều này nhiều hơn bất cứ gì, sau đó, tôi nghĩ rằng, gót đang chỉ ra cho chúng ta thấy, như thế để chúng ta sẽ không có nghi ngờ nào về điều đó, rằng những bài thơ hay này là không phải thuộc con người, thậm chí không phải từ con người, nhưng là thuộc thần linh, và từ những gót; rằng những nhà thơ không là gì cả, nhưng chỉ là những đại diện của những vị gót, bị chiếm giữ bởi bất kỳ ai đó là người chiếm giữ họ. Để cho thấy rằng, vị gót đã chủ định hát bài thơ trữ tình đẹp nhất, qua nhà thơ vô giá trị nhất. Bạn không nghĩ tôi đúng hay sao, Ion?
Ion: Zeus ơi, có chứ, tôi chắc chắn thế. Bằng cách nào đó ông đã chạm đến hồn tôi với những lời ông nói, Socrates ơi, và tôi thực nghĩ rằng đó là một quà tặng thiêng liêng khiến những nhà thơ hay có được khả năng để trình bày những bài thơ này đến với chúng ta từ những vị gót.
Socrates: Và những rhapsode các bạn, khi đến lượt, trình bày những gì những nhà thơ nói.
Ion: Điều đó cũng đúng.
Socrates: Vì vậy, bạn quay ra là những sứ giả của những sứ giả.
Ion: Hoàn toàn đúng.
Socrates: Chờ đã, Ion; hãy kể cho tôi nghe điều này. Đừng giữ bí mật nào với tôi. Khi bạn hay khéo tụng đọc thơ vịnh sử hay anh hùng, và bạn tác động những khán giả của bạn choáng váng nhất như hớp hồn, hoặc khi bạn hát về Odysseus – ông nhảy vào ngưỡng cửa thế nào, ông là ai bây giờ rõ ràng với những người cầu hôn (vợ ông), và ông đổ những mũi tên xuống chân mình – hoặc khi bạn hát về Achilles đương đuổi theo Hector, hoặc khi bạn hát một đoạn thương cảm về Andromache, hoặc Hecuba, hoặc Priam, có phải tại thời điểm đó, bạn trong tâm trí tỉnh táo của bạn, hay bạn vượt khỏi quá chính mình? Và không phải hồn bạn, trong nhiệt tình của nó, tin rằng nó đương có mặt trong những hành động bạn mô tả, cho dù chúng ở Ithaca hoặc ở Troy, hoặc bất cứ nơi nào khúc hát anh hùng thực sự xảy ra?
Ion: Thật là một ví dụ sinh động mà ông đã cho tôi, Socrates! Tôi sẽ không giữ bí mật nào với ông. Lắng nghe, khi tôi kể một câu chuyện buồn, mắt tôi đẫm lệ; và khi tôi kể một câu chuyện là đáng sợ hay khủng khiếp, những chân tóc tôi dựng đứng với sợ hãi, và tim tôi nhảy thình thịch.
Socrates: Vâng, Ion, chúng ta có nên nói người này là trong tâm trí tỉnh táo của mình ở những thời điểm như thế này: khi ông ta ở những lễ hội tôn vinh, hay lễ ăn mừng kỷ niệm, tất cả trong áo quần áo đỏm đáng ưa thích, đầu với những vương miện vàng, và ông ta đã khóc, mặc dù ông không hề mất đi chút nào lộng lẫy trong trang phục của mình – hoặc khi ông ta đang đứng giữa hàng triệu người thân thiện và ông ta sợ hãi, mặc dù không ai tước quần lột áo ông ta, hoặc gây cho ông ta bất kỳ một tác hại nào? Khi ấy ông ta có trong tâm trí tỉnh táo của mình không?
Ion: Ồ không, Zeus ơi, Socrates. Hoàn toàn không, để nói tất cả sự thật.
Socrates: Và bạn biết rằng bạn cũng gây tác động tương tự trên hầu hết những khán giả của bạn nữa, phải không?
Ion: Tôi biết rất rõ rằng chúng tôi làm thế. Từ trên lễ đài cao, mỗi lần tôi nhìn xuống họ, và họ đang khóc và nhìn đang sợ hãi, và họ tràn đầy kinh ngạc vì những câu chuyện đang kể. Ông thấy tôi phải giữ khôn ngoan nhanh nhẹn của tôi, và chú ý đến họ với chặt chẽ: nếu tôi làm họ bắt đầu khóc, tôi sẽ cười khi tôi lấy tiền của họ, nhưng nếu họ cười, tôi sẽ khóc vì đã mất tiền.
Socrates: Và bạn biết rằng lớp khán giả này là cuối cùng của những chiếc vòng, phải không – những vòng sắt mà tôi đã nói là có sức mạnh của chúng lẫn với nhau bởi quyền năng của đá Heraclean [nam châm]? Vòng giữa là bạn, là người đọc thơ hay người trình diễn, và người đầu tiên là chính nhà thơ. Gót kéo hồn của mọi người qua tất cả những người này bất cứ chỗ nào ông muốn, truyền sức mạnh trong vòng xuống người này sang người khác. Và cũng giống như nếu nó được treo từ đá nam châm đó, có một chuỗi rất đông gồm những vũ công hợp xướng và những thày dạy múa và những thày phụ tá, treo đính vào một bên của những vòng treo từ Muse. Một nhà thơ được gắn vào một Muse, một nhà thơ khác vào một Muse khác (chúng ta nói ông đang bị “gót ám”, và đó là gần đúng, vì ông “bị nắm giữ”). Từ những vòng đầu tiên này, từ những nhà thơ, họ được gắn dính vào theo lượt của họ, và nhận được cảm hứng, một số từ một nhà thơ, một số từ nhà thơ khác: số từ Orpheus, một số từ Musaeus, và nhiều người bị chiếm hữu và nắm giữ từ Homer. Bạn là một trong số họ, Ion, và bạn bị nắm giữ từ Homer. Và khi bất cứ ai hát tác phẩm của nhà thơ khác, bạn thiếp ngủ và bạn lạc lõng, chẳng biết gì để nói; nhưng khi bất kỳ một bài hát nào của nhà thơ đó được vang lên, bạn sẽ tỉnh táo ngay lập tức, hồn của bạn thì nhảy múa, và bạn có nhiều chuyện để nói. Bạn thấy đó, nó không phải vì bạn là một bậc thầy của kiến thức về Homer khiến bạn có thể nói những gì bạn nói, nhưng vì một quà tặng của thần linh, bởi bạn bị gót ám, bị chiếm giữ. Đó là cách nó đã là với những Corybantes, người có tai thính duy nhất với bài hát cụ thể đặc biệt thuộc về vị gót bất kỳ nào đó vốn chiếm giữ họ; họ có rất nhiều lời nói và cử động để đi với bài hát đó; nhưng họ đang hoàn toàn đánh mất mình nếu âm nhạc là khác biệt. Đó là cách nó như thế nào với bạn, Ion: khi bất kỳ một ai nhắc nhở đến Homer, bạn có rất nhiều để nói, nhưng nếu người ấy nhắc nhở đến những người khác, bạn sẽ bị lạc lõng; và giải thích cho điều này, vì bạn hỏi tôi – tại sao là việc bạn có rất nhiều để nói về Homer, nhưng không về những người khác – là nó không là sự nắm vững tinh thông đề tài, nhưng là một món quà của thần linh, khiến cho bạn là một ca sĩ tuyệt vời của những lời khen ngợi Homer.


Những nghệ thuật do những đối tượng của chúng ấn định: Ion không sở hữu một Nghệ thuật (536d-542b)

Ion: Ông là một người nói hay, Socrates. Tuy nhiên, tôi sẽ sững sờ nếu ông có thể nói cũng đủ hay để thuyết phục tôi rằng tôi bị chiếm hữu, hoặc bị mê cuồng, đương khi tôi ca ngợi Homer. Tôi không tin ông sẽ nghĩ thế nếu sau khi ông nghe tôi nói về Homer.
Socrates: Và thực sự tôi quả có muốn nghe bạn, nhưng chỉ sau khi bạn trả lời tôi điều này: bạn nói giỏi về những đề tài nào của Homer? Tôi không giả định rằng bạn nói giỏi về tất cả chúng.
Ion: Tôi có, Socrates, hãy tin tôi đi, về từng mỗi đề tài một!
Socrates: Chắc chắn không phải về những đề tài xảy ra là bạn không biết gì về chúng, ngay cả nếu Homer có nói về chúng.
Ion: Và những đề tài Homer nói về chúng này, nhưng tôi không biết gì về chúng – là gì?
Socrates: Thế chẳng phải Homer nói về những đề tài chuyên môn ở nhiều chỗ, và nói rất nhiều? Đánh xe chariot, lấy thí dụ, tôi sẽ cho bạn thấy, nếu tôi có thể nhớ những dòng thơ.
Ion: Chẳng cần, tôi sẽ đọc chúng. Tôi có nhớ.
Socrates: Vậy cho tôi biết Nestor nói những gì với Antilochus, con trai của ông, khi ông khuyên anh ta hãy cẩn thận ở khúc quanh, chỗ đóng trụ đá làm mốc, trong cuộc đua xe ngựa, họ đã tổ chức cho đám tang Patroclus.
Ion: “Nghiêng”, ông nói,
Nghiêng mình con trên trên sàn phẳng nhẵn của xe ngựa kéo
Chệch đúng về mé trái của cặp ngựa. Sau đó, với con ngựa ở bên phải –
Kích thích nó, quát tháo nó, hai bàn tay con hãy nới lỏng dây cương.
Ở trụ mốc chỗ quành, để con ngựa bên trái của con ôm ghì lấy khúc quanh
Như thế, con như thẳng đến bờ ngoặt, với trục quay
Của những bánh xe hàn vững của con; Nhưng tránh, đừng cắt vào vệ đá . . . [34]

Socrates: Thế là đủ. Ai biết nhiều hơn, Ion, rằng không biết Homer nói có chính xác hay không, đặc biệt trong những câu thơ này một y sĩ hay một người đánh xe ngựa?
Ion: Một người đánh xe ngựa, dĩ nhiên.
Socrates: Có phải bởi ông ta là một bậc thầy của nghề chuyên môn đó [35] , hoặc vì một vài lý do nào khác?
Ion: Không, Đó là vì ông ta là một bậc thầy của nó.
Socrates: Khi đó, với mỗi chuyên môn, một vị gót đã ban cho khả năng để hiểu biết một chức năng nhất định nào đó. Ý tôi là, những sự việc thuật hoa tiêu hàng hải dạy chúng ta cũng như thế, chúng ta sẽ không học chúng từ y học, phải không?
Ion: Dĩ nhiên là không.
Socrates: Và những sự việc y học dạy chúng ta, chúng ta sẽ không học từ kiến trúc.
Ion: Dĩ nhiên là không.
Socrates: Và như thế là điều cho mỗi ngành chuyên môn khác: những gì chúng ta học bằng sự làm chủ một chuyên môn, chúng ta sẽ không học bằng sự làm chủ một chuyên môn khác, đúng không? Nhưng trước tiên, hãy trả lời tôi câu này. Có phải bạn đồng ý rằng có những ngành nghề chuyên môn khác nhau – rằng một ngành này thì khác với một ngành khác?
Ion: Phải.
Socrates: Và có phải đây là như thế nào bạn xác định những ngành nghề nào là khác nhau? Khi tôi thấy rằng kiến thức [bao gồm trong một trường hợp] bàn bạc, đề cập tới những đề tài khác nhau với kiến thức [trong một trường hợp khác], khi đó tôi tuyên bố rằng một này là nghề chuyên môn khác với một khác. Có phải đó là những gì bạn làm?
Ion: Phải.
Socrates: Tôi muốn nói nghĩa là nếu có một vài kiến thức của cùng những đề tài, khi đó tại sao chúng ta tất phải nói rằng có hai nghề chuyên môn khác nhau? – Đặc biệt nếu khi mỗi trong số chúng sẽ cho phép chúng ta biết cùng những đề tài giống nhau! Hãy lấy những ngón tay này: Tôi biết chúng có năm ngón tay, và bạn biết cũng cùng điều về chúng mà tôi biết. Bây giờ, giả sử tôi hỏi bạn, không biết đó có là cùng một chuyên môn hay không – số học – vốn dạy cho bạn và tôi, cũng cùng những điều tương tự, hay đó là hai chuyên môn khác nhau. Dĩ nhiên bạn tất nói đó là cùng một chuyên môn.
Ion: Đúng.
Socrates: Vậy bây giờ trả lời câu hỏi tôi hỏi bạn trước đây. Bạn có nghĩ đó là cùng một cách cho mọi chuyên môn – cùng một chuyên môn phải dạy cùng những đề tài, và một chuyên môn khác, nếu nó là khác biệt, phải không dạy cùng những đề tài giống nhau, nhưng những đề tài khác nhau?
Ion: Đó là tôi nghĩ nó là như thế, Socrates.
Socrates: Khi đó, một người đã không làm chủ một chuyên môn nào đó nhất định, sẽ không có khả năng để là một người phán xét tốt về những sự vật việc thuộc về chuyên môn đó, cho dù chúng là những điều được nói hoặc những điều được làm.
Ion: Đó là sự thật.
Socrates: Vậy thì ai sẽ là người biết tốt hơn, liệu Homer nói có đẹp và hay, trong những dòng bạn đã trích dẫn? Bạn, hay một người đánh xe ngựa?
Ion: Một người đánh xe ngựa.
Socrates: Đó là bởi bạn là một rhapsode, dĩ nhiên, và không phải là một người đánh xe ngựa.
Ion: Vâng.
Socrates: Và nghề chuyên môn của rhapsode thì khác biệt với của người đánh xe ngựa.
Ion: Vâng.
Socrates: Nếu nó là khác nhau, khi đó kiến thức của nó cũng thuộc những đề tài khác nhau.
Ion: Vâng.
Socrates: Vậy thế còn lúc Homer bảo Hecamede, người nữ của Nestor, hãy lấy thuốc làm bằng lúa mạch cho Machaon uống, thì sao? Ông nói một gì đó như thế này –

Bên trên rượu nho của Pramnos, bà nạo pho mát làm bằng sữa dê
Bằng một bàn nạo bằng đồng thau … Và thêm vị hành tây cho thức uống. . . [36]

Có phải Homer đúng hay không đúng: có phải một chẩn đoán tốt ở đây, sẽ đến từ chuyên môn của một y sĩ hay một rhapsode?
Ion: Một y sĩ.
Socrates: Và thế còn lần Homer nói:

Nặng trĩu, nàng chúi đầu xuống đáy biển như một quả dọi bằng chì
Nó móc chặt với một sừng bò làm mồi. Cho sự săn lùng
Vốn diễn ra giữa loài cá đói ăn, mang sự chết đến theo. [37]

Chúng ta có nên nói đó là để cho chuyên môn của một người đánh cá, hay của một rhapsode để bảo rằng không biết Homer mô tả chuyện này có đẹp và khéo, hay không?
Ion: Đó là rõ ràng, Socrates. Đó là để cho một người đánh cá.

Socrates: Tốt lắm, hãy xem đây. Giả sử bạn là một người đặt những câu hỏi, và bạn hỏi tôi, “Socrates, bởi ông tìm ra những đoạn nào thuộc về mỗi chuyên môn của những ngành nghề nào mà Homer nói bàn – đó là những đoạn mà mỗi ngành chuyên môn nên phán đoán – hãy nói cho tôi nghe điều này: đâu là những đoạn vốn thuộc về một người tiên tri và thuật đoán ý thần linh, những đoạn mà người này tất có thể phán đoán về phần không biết chúng được soạn khéo hay tệ?” Xem đây, dễ đến thế nào, tôi có thể cho bạn một trả lời đúng. Thường thường, trong Odyssey, Homer nói những điều giống như những gì Theoclymenus nói – nhà tiên tri dòng dõi những con trai của Melampus:

Các ngươi điên sao? Quái Ác nào đây trùm trên các ngươi? Đêm đen
Đã bọc kín những bàn tay, những khuôn mặt, và xuống đến những đầu gối các ngươi.
Khóc than lan tràn như lửa, nước mắt tuôn rửa má các ngươi.
Những bóng ma đầy sân trước, những bóng ma đầy sảnh đường, chúng vội vàng
Đến cổng đen của địa ngục, chúng khuất lấp chìm thấp dưới bóng tối. Ánh sáng mặt trời
Đã chết lịm, khỏi một vòm trời sương mù quái ác dăng ngang. [38]

Và thường trong Iliad, như trong trận chiến ở tường thành. Ở đó, ông nói:

Ở đó, có một con chim đến với họ, khi họ khao khát muốn băng qua.
Một con chim ưng, một con chim bay cao, lượn vòng bên trái đội quân
Với một con rắn màu đỏ như máu, kẹp trong vuốt nó, một con quái vật,
Còn sống, vẫn thở, nó vẫn chưa quên sự hiếu chiến của nó,
Vì nó quật vào ngực con chim bắt nó, vào chỗ cổ;
Nó oằn oại quắn mình lại, nhưng con chim ưng ném nó xuống đất
Trong vật vã đau đớn, và thả nó rớt giữa đám đông,
Sau đó, chính nó, với tiếng thét, xõa cánh bay theo một luồng gió [39]

Tôi rồi sẽ nói là những đoạn này, và những đoạn giống như chúng, thuộc về một nhà tiên tri, người đoán ý thần linh. Những đoạn đó là cho ông ta để xem xét, suy đoán.
Ion: Đó là một trả lời đúng, Socrates.
Socrates: Tốt, những trả lời của bạn cũng đúng thực nữa, Ion. Bây giờ bạn kể cho tôi – cũng giống như tôi đã chọn ra cho bạn, từ OdysseyIliad, những đoạn thuộc về một tiên tri, và những đoạn thuộc về một y sĩ, và những đoạn thuộc về một người đánh cá – trong cùng một lối, Ion, vì bạn có nhiều kinh nghiệm với tác phẩm của Homer hơn tôi, bạn chọn ra cho tôi những đoạn mà thuộc về rhapsode và nghề nghiệp chuyên môn của ông ta, những đoạn thơ mà một rhapsode sẽ có thể xem xét, phán đoán tốt hơn bất cứ ai khác.
Ion: Trả lời của tôi, Socrates, là “tất cả trong số chúng”.
Socrates: Đó không phải là câu trả lời của bạn, Ion. Không phải là “tất cả trong số chúng”. Hay bạn thực sự rất chóng quên thế? Nhưng không, chóng quên sẽ không không thích hợp cho một rhapsode.
Ion: Ông nghĩ là tôi đang quên gì?
Socrates: Bạn không nhớ bạn nói rằng nghề nghiệp của một rhapsode thì khác biệt với của một người đánh xe ngựa hay sao?
Ion: Tôi nhớ.
Socrates: Và không phải là bạn đã đồng ý rằng bởi họ là khác nhau, họ sẽ biết về những đề tài khác nhau?
Ion: Phải.
Socrates: Vậy là nghề chuyên môn của một rhapsode, trên quan điểm của bạn, sẽ không biết tất cả mọi sự vật việc, và một rhapsode cũng sẽ chẳng như thế.
Ion: Nhưng những việc như thế là những trường hợp ngoại lệ, Socrates.
Socrates: Nói rằng “những điều như thế”, bạn muốn nói có nghĩa là gần như tất cả những đề tài của những ngành nghề chuyên môn khác là trường hợp ngoại lệ, phải không bạn? Nhưng khi đó, những gì đại loại như vậy một rhapsode sẽ biết, nếu không phải tất cả mọi thứ?
Ion: Ý kiến của tôi, dù sao đi nữa, là anh ta sẽ biết những gì là thích hợp cho một người nam, hoặc một người nữ để nói – hoặc cho một người nô lệ, hoặc một người tự do, hoặc cho một người tuân hành, hoặc một nhà lãnh đạo.
Socrates: Như thế – một nhà lãnh đạo nên nói gì, khi ông ta trên biển, khi một trận bão tấn công con tàu của ông – bạn có định nói một rhapsode sẽ biết nhiều hơn một hoa tiêu đi biển?
Ion: Không, không. Một hoa tiêu sẽ biết điều đó.
Socrates: Và khi ông có trách nhiệm trông coi một người ốm, một nhà lãnh đạo nên nói gì – một rhapsode sẽ biết nhiều hơn một y sĩ?
Ion: Cũng không phải nữa.
Socrates: Nhưng anh ta sẽ biết những gì một người nô lệ nên nói. Đó là những gì bạn có ý muốn nói?
Ion: Đúng.
Socrates: Lấy thí dụ, một nô lệ, là người chăn bầy bò, nói gì để đám gia súc của mình bình tĩnh lại, khi chúng hoảng tán loạn – có phải một một rhapsode sẽ biết những gì một người chăn bò không biết?
Ion: Chắc chắn là không.
Socrates: Và còn một phụ nữ quay khung cửi nên nói gì về việc làm lụng với len sợi?
Ion: Không
Socrates: Thế còn như một người nên nói gì, nếu ông ta là một vị tướng, để khuyến khích những đội quân của mình?
Ion: Đúng! Đó là điều thuộc loại một rhapsode sẽ biết.
Socrates: Sao vậy? Có phải nghề của một rhapsode giống như của một tướng lãnh không?
Ion: Hay đấy, tôi chắc chắn sẽ biết những gì một vị tướng nên nói.
Socrates: Có lẽ đó là bởi bạn cũng là một tướng lãnh chuyên nghiệp, Ion. Ý tôi là, bằng cách nào đó nếu bạn cùng một lúc vừa là một kỵ sĩ và là một người chơi đàn cithara, bạn tất sẽ biết những tay đua ngựa nào giỏi khác với dở. Nhưng giả sử tôi hỏi bạn: “Nghề chuyên môn nào dạy bạn thuật cưỡi ngựa giỏi – một chuyên môn làm bạn thành một kỵ sĩ, hay một chuyên môn làm bạn là người chơi đàn cithara?”
Ion: Chuyên môn của nghề kỵ sĩ, tôi ắt nói.
Socrates: Khi đó, nếu bạn cũng biết những người chơi đàn cithara hay khác với người dở, chuyên môn đã dạy bạn như thế sẽ là một chuyên môn trong đó khiến bạn thành người chơi đàn cithara, không là chuyên môn làm bạn thành một kỵ sĩ. Bạn không đồng ý sao?
Ion: Có.
Socrates: Bây giờ, vì bạn biết công việc của một tướng lãnh, có phải bạn biết điều này bằng tư cách là một vị tướng hay bằng tư cách là một một rhapsode giỏi?
Ion: Tôi không nghĩ có bất kỳ khác biệt nào.
Socrates: Sao vậy? Có phải bạn nói rằng không có gì khác biệt? Có phải theo quan điểm của bạn có một nghề chuyên môn cho những rhapsodes và những tướng lãnh, hay là hai?
Ion: Một, tôi nghĩ.
Socrates: Như thế, bất cứ ai là một một rhapsode giỏi cũng quay ra là một vị tướng lãnh giỏi nữa.
Ion: Chắc chắn, Socrates.
Socrates: Sau đó cũng dẫn đến rằng bất cứ ai quay ra là một vị tướng lãnh giỏi thì cũng là một rhapsode giỏi nữa.
Ion: Không, lần này tôi không đồng ý.
Socrates: Nhưng bạn có đồng ý với điều này: bất cứ ai là một rhapsode giỏi thì cũng là một vị tướng giỏi nữa.
Ion: Tôi hoàn toàn đồng ý.
Socrates: Và không phải bạn một rhapsode giỏi nhất ở Greece?
Ion: Cho đến nay, Socrates.
Socrates: Bạn cũng là một vị tướng, Ion? Bạn có phải là giỏi nhất ở Greece?
Ion: Chắc chắn, Socrates. Điều đó nữa, tôi đã học được từ thơ của Homer.
Socrates: Vậy thì tại sao Zeus ơi, Ion, khi bạn vừa là tướng lãnh giỏi nhất và một rhapsode hay nhất ở Greece, bạn lại đi khắp đất nước Ion trình diễn những đoạn thơ ngâm vịnh, nhưng không phải chỉ huy những đội quân? Bạn có nghĩ rằng Greece thực sự cần một một rhapsode là người được phong vương miện bằng vàng? Và không cần một tướng lãnh?
Ion: Socrates, thành phố của tôi được các bạn [Athens] cai quản và chỉ huy; chúng tôi không cần một tướng lãnh. Thêm nữa, Không thành phố nào, Athens của bạn lẫn Sparta, sẽ chọn tôi cho chức vị tướng lãnh. Các bạn đều nghĩ rằng các bạn đủ giỏi về việc đó cho chính các bạn.
Socrates: Ion, bạn xuất sắc lắm. Bạn không biết Apollodorus người thành Cyzicus hay sao?
Ion: Ông ấy là gì?
Socrates: Ông ấy là một dân ngoài, nhưng thường được những dân Athens chọn làm tướng lãnh của họ. Và Phanosthenes người thành Andros, và Heraclides người thành Clazomenae – họ cũng đều là dân thành ngoài; họ đã chứng tỏ phải nhìn nhận tài năng của họ, và Athens đã bổ nhiệm họ làm những tướng lãnh, hoặc những viên chức thuộc những loại khác. Và bạn có nghĩ rằng thành phố này, vốn đã làm những bổ nhiệm như vậy, sẽ không chọn Ion của thành Ephesus và vinh danh anh ta, nếu họ nghĩ rằng tài năng cuae anh đáng phải nhìn nhận? Tại sao? Không phải bạn, người thành Ephesus, vốn là đồng minh lâu dài của Athens? Và không phải hay sao rằng Ephesus là thành phố không thua kém một thành phố nào?
Nhưng bạn, Ion, bạn đang không thành thực với tôi, nếu những gì bạn nói là sự thật rằng những gì cho bạn có khả năng để ca ngợi Homer là kiến thức hoặc làm chủ của một chuyên môn. Bạn bảo đảm với tôi rằng bạn biết nhiều những sự vật việc đẹp đẽ yêu kiều về Homer, bạn đã hứa sẽ cho tôi một trình diễn; nhưng bạn đang lừa dối tôi, bạn hoàn toàn ngược lại với việc đem cho một trình diễn. Bạn thậm chí còn không sẵn sàng cho tôi biết đó là những gì vốn bạn rất tuyệt vời thông minh về chúng, mặc dù tôi đã cầu xin bạn lâu rồi. Thực sự, bạn giống đúng như Proteus [40], bạn uốn lên vặn xuống, và mang lấy nhiều hình dạng khác nhau, đến cuối cùng bạn đã hoàn toàn vuột khỏi tôi, bằng cách chuyển mình thành một tướng lãnh, như thế để tránh phải chứng minh bạn thông minh tuyệt vời về Homer như thế nào.
Nếu bạn thực sự là một bậc thầy về đề tài của bạn, và nếu, như tôi đã nói trước đó, bạn đang lừa dối tôi về những sự trình diễn bạn đã hứa về Homer, vậy bạn không thành thực với tôi. Nhưng nếu bạn không phải là một bậc thầy về đề tài của bạn, nếu bạn đang bị chiếm giữ bởi một quà tặng thần linh từ Homer, như thế khiến bạn thực hiện nhiều những phát biểu yêu kiều về nhà thơ mà không hiểu biết bất cứ gì – như tôi đã nói về bạn – khi đó bạn không đối với tôi không thành thực. Thế nên, hãy chọn, bạn muốn chúng ta nghĩ thế nào về bạn – như một người không thành thực, hoặc là một người nào đó của thần linh?
Ion: Có một sự khác biệt lớn, Socrates. Điều là đáng yêu nhiều hơn để nghĩ là của thần linh [41]
Socrates: Vậy đó là cách chúng ta nghĩ về bạn, Ion, cách đáng yêu hơn: đó là như một người của gót, và không như bậc thầy của một chuyên môn, rằng bạn là một người ca hát về những lời khen ngợi với Homer.

Plato

Lê Dọn Bàn tạm dịch – bản nháp thứ nhất
(Nov/2014)






[1] Theo bản tiếng Anh (1983) của Paul B Woodruff (1943 – )
Trong bộ Plato Toàn tập (Plato Complete Works)Biên tập, giới thiệu, chú thích của John M. Cooper, Phụ tá biên tập D. S. Hutchinson.
Nxb Hackett Publishing Company. Indianapolis/Cambridge, 1997

Tham khảo và đối chiếu với những bản:
(a) Bản tiếng Anh của Fowler. Plato in Twelve Volumes, Vol. 1. Harold North Fowler dịch; W.R.M. Lamb giới thiệu. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1966.
(b) Bản tiếng Anh của nhà thơ Percy Bysshe Shelley
(c) Bản tiếng Anh của Allen. Plato: Ion, Hippias Minor, Laches, Protagoras, R.E. Allen dịch và bình chú, New Haven; London: Yale University Press, 1996.
(d) Bản tiếng Pháp Ion (ou de l’Iliade) của Victor Cousin

Tất cả những trang, đánh số thứ tự Stephanus từ [530a] – [542b]
Các chú thích của những dịch giả sẽ giữ trong ngoặc vuông [ … ]
Những ghi chú khác với sai lầm nếu có, như thường lệ, là của tôi.

[2] Theo truyền thuyết do Hesiodos kể lại, Asclepius sinh ra ở Epidaurus và là con trai của Apollo và Arsinoe, con gái vua của vùng Messinia (Trước đó, người ta tin rằng Asclepius là con trai của Apollo và Coronis của vùng Thessaly).
[3] Từ “rhapsode” (rhapsōidos): người chuyên môn đọc những sử thi, đặc biệt họ hợp thành phường hội chuyên nghiệp, trình diễn bằng ngâm đọc thuộc lòng, và diễn giảng những truyện thơ của Homer cho đám đông, như một nghề kiếm sống trong những lễ hội thời cổ Greece. Theo những học giả cổ điển, rhapsōidos có hai nghĩa gốc. Nghĩa gốc thứ nhất có liên hệ với từ chỉ cây gậy dài (rhabdos) vốn người ca vịnh khi trình diễn thường dùng để đứng chống hay dựa. Nghĩa gốc thứ hai, kết nối từ này với nghệ thuật thơ ca, hiểu như sự khâu nối (rhaptein) bài thơ (oide). Như thế, rhapsode là một người “thợ may những bài thơ.”
Ý kiến chung về những rhapsode cho rằng họ là những người đọc chuyên nghiệp những tác phẩm của người khác, và chỉ dựa vào trí nhớ. Trong truyền thống truyền miệng của sử thi, họ đại diện cho giai đoạn tiếp theo sau của những aoidoi, (hoặc bards), là những người làm thơ về một đề tài lịch sử truyền thống nào đó, hay anh hùng ca, mỗi khi họ trình diễn. Tuy nhiên, không có đủ chứng liệu để quả quyết một phân định rõ ràng như vậy, ít nhất trong thời thế kỉ 6 TCN. Qua những ghi chép, cho thấy những rhapsode, tiếp tục hành nghề trình diễn này đến suốt thế kỉ 3 CN.
Trình diễn của một rhapsode có thể có âm nhạc đi kèm, hoặc với đàn dây lyre, hoặc kèn sáo aulos (một nhạc cụ bộ gió làm bằng cây sậy kép, thổi với lưỡi gà), hoặc đơn giản có thể chỉ nói bằng giọng trầm bổng, tha thiết hay hùng hồn. Những bài đọc của rhapsode không chỉ gồm thơ của Homer, nhưng cũng gồm của những nhà thơ cổ khác, như Hesiod, Archilochus, Simonides, Mimnermus, Phocylides, và nhà thơ triết gia Empedocles. Sau khi ngâm kể những bài thơ hoặc những đoạn từ những bài thơ dài, người rhapsode sẽ trình bày những nhận xét, bình luận về chúng. Trong thời gian khoảng những thế kỉ 6 và 5 TCN, những trình diễn của những người đọc thơ chuyên nghiệp này trở thành một phần đặc trưng của lễ hội ăn mừng kỷ niệm Athena hàng năm ở Athens. Sự thành công của rhapsode về việc ngâm đọc sử thi trước công chúng, và món tiền đòi thù lao tương ứng, vốn có thể là khá lớn, đều phụ thuộc vào hiệu quả của người trình diễn này trong việc làm cảm động khán giả của mình.
[4] “Âm nhạc” với người Greek, gồm cả thơ ca.
[5] Lễ hội tổ chức ở Athens để tôn vinh kỷ niệm Athena, hay Athena Polias, vị vị gót nữ bảo hộ thành phố; và vị vua huyền thoại đầu tiên Erechtheus của Athens. Mỗi năm vào tháng Bảy, có Lễ hội nhỏ (Small Panathenaea), và mỗi bốn năm có Lễ hội lớn (Great Panathenaea). Các cuộc thi đua về âm nhạc, thể dục điền kinh và đua xe ngựa kéo (charriot) chỉ mở ra trong lễ hội lớn này. Tranh tài của những rhapsode tổ chức trong những thi đua về Âm nhạc. Những rhapsode ngâm đọc các đoạn dài trong sử thi IliadOdyssey.
[6] Một người bạn của triết gia Anaxagoras, Metrodorus là người viết những diễn dịch ngụ ngôn, phúng dụ (allegorical interpretations) về thơ Homer, khoảng đầu thế kỉ 5 TCN.
[7] A rhapsode, interpreter of Homer, and historian who lived in the time of Cimon and Pericles.
[8] Không phải Glaucon trong Republic, nhưng có lẽ là một nhà bình luận thơ Homer, Aristotle nhắc đến trong, Poetics. 25. 16.
[9] Có một phường nghề, hay một chi tộc ở đảo Chios gọi là Homeridae (“Những con trai của Homer”), nhưng tên gọi này dường như dùng ở đây, và những chỗ khác trong Plato để chỉ bất kỳ một ai đặc biệt chỉ hoạt động chuyên biệt trong lĩnh vực thơ Homer.
Homeridae là một “phường hội nghề” của những rhapsode, đầu tiên đã tuyên bố là những hậu duệ của chính Homer. Một gia đình hay một hội những nhà thơ, ở đảo Chios, sinh quán của Homer, có những thành viên tự xưng là dòng dõi Homer, và đã gìn giữ từ cha xuống con trai, truyền thống ngâm vịnh và diễn giải sử thi IliadOdyssey của Homer (thế kỷ 8, TCN). Cf. Phaedrus 252b; Republic X 599e.
[10] Archilochus, hay Archilochos (thế kỉ 8 hay 7, TCN), nhà thơ và cũng là quân nhân đánh thuê chuyên nghiệp của Greece. Ông được xem là đã sáng tạo ra vần iambic meter, cũng là người đầu tiên trong truyền thống văn học phương Tây, viết thơ trữ tình, ở ngôi thứ nhất.
Hesiod (c.700 TCN): Một trong những nhà thơ được biết đầu tiên của Greece, ông viết Theogony (Thần phả), sử thi về lai lịch, dòng dõi của những vị gót.
[11] sự tiên tri (prophecy), bản Allen, hay thuật tiên tri (seer’s art)
[12] Nhà tiên tri (prophets), bản Allen.
[13] disciplina (discipulus): môn học, sự rèn luyện , giảng huấn (instruction, knowledge)
[14] Polygnotus [Một hoạ sĩ nổi tiếng, người đảo Thasos, đã trang hoàng tô điểm cho những công thự ở Athens vào khoảng 470 TCN. Cf. Gorg. 488 B.]
[15] Daedalus [Theo truyền thuyết, nhà tạc tượng đầu tiên: cf. Euthyphro 11, Meno 97 D.]
[16] [Người làm những con ngựa gỗ thành Troy (Homer, Od. 8.493).]
[17] [Thợ rèn (Herodot. 1. 51, 3. 41).]
[18] Minstrelsy và rhapsodizing
[19] [Truyền thuyết, nhạc sĩ chơi sáo, một trong những người sáng tạo ra âm nhạc: cf. Symp. 215 E.]
[20] [Một thi sĩ truyền khẩu (bard) người Thrace.]
[21] [Một thi sĩ truyền khẩu (bard) người Thrace.]
[22] [Người hát có đàn phụ hoạ (minstrel: hát hay ngâm đọc thơ trữ tình hay sử ca, có nhạc kèm, thường để giúp vui cho yến tiệc của giới quí phái) bị buộc phải giúp vui cho những người cầu hôn Penelope (Od 1. 154, 22. 330).]
[23] Nam châm tự nhiên dường như đến từ Magnesia và Heraclea trong vùng Caria, nay là Turkey, và được gọi theo tên của những nơi đó.
[24] Musae (Μοῦσαι) Trong thần thoại Greece, Muses ban đầu là những nữ thần (nymphs) của những giòng suối, có nước của chúng đem cho cho cảm hứng, như những nữ thần Hippocrené, Castalia, vv ...; sau đó là những gót nữ của bài hát nói chung; và sau đó nữa, là những đại diện của những loại thơ ca, nghệ thuật và khoa học. Trong Homer, người bây giờ có khi nói về một, và có khi nói về nhiều Muse, nhưng không có xác định cụ thể số lượng hoặc tên của họ, họ được coi là ở sống trên núi Olympus, là những người vào bữa ăn của các vị gót, hát ngọt ngào với tiếng đàn lyre của Apollo, truyền cảm hứng cho nhà thơ, và dục dã, nhắc nhở khúc hát của nhà thơ. Đến Hesiod (Theog. 52-76), ông gọi họ là chín con gái của thần Zeus và Mnemosyne, sinh ở Pieria, và đề cập đến tên của họ:
1. Calliŏpé (nàng mà giọng nói đẹp): Theo Hesiod, là cao quý nhất trong tất cả, Muse của sử thi; thường cầm một bảng bằng sáp và một bút chì.
2. Clio (nàng mà tán dương): Muse của lịch sử; với một cuộn giấy đóng sách.
3. Euterpé (nàng mà làm vui vẻ, hớn hở): Muse của bài hát trữ tình; với sáo đôi.
4. Thalīa (nàng mà tưng bừng khởi sắc): Muse của hài kịch và thơ thôn dã; với mặt nạ hài hước, đầu đội vòng ivy, tay cầm gậy của người chăn cừu.
5. Melpomĕné (nàng mà hát): Muse của bi kịch; với mặt nạ bi thảm, đầu đội vòng ivy, và đôi khi tay cầm những vũ khí của những anh hùng, như chuỳ, kiếm.
6. Terpsichŏré (nàng mà vui mừng trong nhảy múa): Muse của vũ điệu; với đàn lia.
7. Erăto (nàng yêu kiều): Muse của thơ dâm tình (erotic); với một cây đàn lia nhỏ hơn.
8. Polymnia hoặc Polyhymnia (nàng mà phong phú trong những tụng ca): Muse của bài hát thiêng liêng nghiêm trọng; thường được trình bày với mặt phủ khăn kín mặt và trầm ngâm.
9. Urania (nàng trên bầu trời): Muse của thiên văn học, với khối cầu ghi vị trí những chòm sao.
[25] enthousiastēs: person inspired by a god; và inspire (Lat. Inspirare) là “được hà hơi” vào; trước đây chúng ta có từ dịch theo lối Tàu phiên âm, “yên sĩ phi lý thuần” (inspiration).
[26] Corybantes (Κορύβαντες): Những nữ tu, hay những giáo sĩ của tín ngưỡng thờ gót Rhea, hay Cybelé, mẹ cả của những vị gót, phổ thông trong xứ Phrygia (nay là Turkey). Trong các lễ hội long trọng của họ, họ trưng bày sự cuồng nhiệt mê cuồng cùng cực trong những vũ điệu với áo giáp, vũ khí, đi kèm với âm nhạc của sáo, chũm chọe, và trống.
[27] Những tín đồ Bacchus dường như nhảy múa với nhau đến mê đắm, vào trong một trạng thái thất thần, sảng trí, trong đó họ trông thấy những dòng sông như đang tuôn chảy với mật ong và sữa (Euripides, Bacchae 708-11). Bacchus cũng là Dionȳsus.
[28] Xem Phaedo, bản dịch LDB. Ở đây cũng có thể hiểu là “hồn thơ” – nàng Thơ (Muse) đã chiếm hồn người thơ, những gì được sáng tạo, không từ nhà thơ, nhưng đến qua nhà thơ, từ một trong những gót thơ (bảy gót nữ của Nghệ thuật). Có lẽ xuất xứ xa gần từ ý đó, một nhà thơ Việt trước đây đã viết: “phút linh cầu mãi chưa về, bâng khuâng giấy trắng chưa nề mực đen” (Hồ DZếnh).
[29] Shelley: “a poet is indeed a thing ethereally light, winged, and sacred”. Đây là đoạn dịch nổi tiếng của nhà thơ trữ tình tiếng Anh nổi tiếng:
[Hồn của những nhà thơ], bay như ong từ hoa này sang hoa kia, và lang thang qua các khu vườn và các đồng cỏ và các đài phun mật ong của Muses, đem về nặng đầy sự ngọt ngào của giai điệu cho chúng ta; và đã xếp đặt chúng như theo lớp lang những lông chim của nhanh chóng tưởng tượng chúng nói sự thật. Vì một nhà thơ quả thực là một gì nhẹ hẫng, có cánh, và thiêng liêng, ông chẳng sáng tác được bất cứ gì đáng gọi là thơ cho đến khi ông trở thành có hứng cảm, và như nó đã là điên dại; hoặc đương khi một lý trí bất kỳ nào vẫn còn lại trong ông. Bởi trong khi một người còn giữ lấy một phần bất kỳ nào của điều gọi là lý trí, người ấy hoàn toàn không có năng lực để làm thơ hay thốt lời tiên tri. Percy Bysshe Shelley (1792–1822)
[30] dithyramb: một bài/loại đồng ca hay thần ca Greek, say mê và cuồng nhiệt nguyên để tôn tụng Dionysus (Bacchus).
[31] encomia: thơ ca để tán tụng, ca ngợi nồng nhiệt – (hay laudatory odes)
[32] epics
[33] iambus gốc Greek iambos (‘iambus, lampoon,) < iaptein (đả kích bằng lời nói) (những nhà thơ trào phúng Greek là những người đầu tiên dùng iambic trimeter).
Iamb: một kiểu nhịp thơ gồm một âm tiết không nhấn theo sau là một âm tiết nhấn mạnh hay một âm tiết ngắn theo sau là một âm tiết dài.
[34] Iliad xxiii. 335-40. Lời Nestor khuyên Antilochus về thuật đánh xe ngựa: “Lean yoursel in the well-polished chariot slightly to the left of them; but call to the right-hand horse and goad him on, while you slacken the reigns with your hands. And at the post let your left-hand horse swerve close, so that the nave of the well-wrought wheel seems to graze the edge, but avoid touching the stone.”
[35] Có bản dịch là “nghệ thuật”, hay đúng hơn “thuật khéo” (“art”), tài khéo đặc biệt (technē)
[36] Iliad xi.639-40 với 630. Thuốc của Hecamede chữa thương cho Machaon.
[37] Iliad xxiv.80-82. – Nói về Iris – sứ giả của những vị gót – vẫn được xem như những cầu vồng, ở đây như bắc từ trên trời xuống mặt biển, như Iris lao đầu xuống biển.
[38] Odyssey xx.351-57; Plato bỏ qua dòng 354: Theoclymenus: nhà tiên tri, dòng dõi Melampus, nói với về số phận của những kẻ đang cầu hôn với Penelope, vợ Odysseus.
[39] Iliad xii.200-207. Hector làm ngơ trước điềm xấu của con chim ưng và con rắn.
[40] Proteus là một đầy tớ của Posidon. Ông có quyền năng để khoác lấy bất cứ hình dạng nào ông muốn, ngõ hầu không phải trả lời những câu hỏi (Odyssey iv.385 ff.).
[41] Hay cao quí hơn (nobler – kallion); Shelley: “vinh dự” hơn (“honourable”)